Hans Piena: 'De directe omgeving vormde een hechte gemeenschap'

Hoe heeft u het dagboek van Eimert Papenborg ontdekt?

'Ik kwam in contact met zijn nazaten tijdens een onderzoek naar plattelandsmeubels. Zij drukten mij een beduimeld, handgeschreven boekje in handen. Dat was het dagboek dat Eimert van 1842 tot zijn dood in 1888 bijhield. Voor een deel was het 213 pagina's lange dagboek in geheimschrift geschreven. Samen met deskundigen ben ik acht jaar bezig geweest om het te ontcijferen.'

Eimert hield bij hoeveel geld er in huis was, zowel in Duitse talers als Nederlandse guldens

Hans Piena, conservator Nederlands Openluchtmuseum Arnhem

Wat is er te lezen in het dagboek?

'Het gaat over de gang van zaken op de boerderij, bijvoorbeeld over het aantal varkens, de aankoop van een koe, de roggeoogst en alles wat de oogst bedreigde, zoals muizen en slakken. En Eimert hield bij hoeveel geld er in huis was, zowel in Duitse talers als in Nederlandse guldens. Maar hij schrijft ook over zijn liefde voor de dochter van de rijkste boer in de omgeving, waar hij uiteindelijk mee is getrouwd, hoewel hij eigenlijk geen goede partij was.

'Zijn ouders hadden in 1821 woeste grond in Zieuwent van de overheid aangekocht om te ontginnen. Op den duur konden zij zich enigszins opwerken door bomen uit de bosrijke omgeving om te hakken en daar houtskool van te maken voor ijzergieterijen.'

Wat viel u verder op?

'De verkoop van woeste gronden betekende de nekslag voor landarbeiders die daar met het hoeden van enkele dieren, sprokkelen van hout en stropen van konijnen in hun onderhoud voorzagen. Tegelijk schafte de overheid de accijns op eerste levensbehoeften als rogge en varkensvlees af, die het armste deel van de bevolking daardoor beter kon betalen. Daar hadden de boeren dan weer baat bij.'

Wat kunnen we van het dagboek leren?

'De sociale cohesie was toen veel groter. De directe omgeving vormde een hechte gemeenschap waarin iedereen met elkaar samenwerkte. En ze gebruikten duurzame, biologisch afbreekbare materialen uit de omgeving. Voor huizen bijvoorbeeld leem, eikenhout en roggestro en voor kleding linnen en wol.'