'Het gaat mis als voedsel als wapen wordt gebruikt'

Dat er een probleem met de mondiale voedselvoorziening is, is wel duidelijk. Door toegenomen transportkosten en dure kunstmest stijgen de prijzen onrustbarend, hoewel van absolute schaarste nog geen sprake is. Die prijsstijging zal de komende tijd alleen maar doorgaan. Want dit voorjaar kan in Oekraïne slechts 31 procent van het beschikbare areaal worden ingezaaid.

Het cynische van Poetins oekaze is dat hij zelf verantwoordelijk is voor de ellende. Hij begon de oorlog, terwijl Rusland en Oekraïne samen goed zijn voor 30 procent van de mondiale export van tarwe, 20 procent van de mais en 80 procent van de zonnebloempitten.

Door de Russische blokkade van belangrijke havensteden als Marioepol en Odessa kan 25 miljoen ton graan het land niet verlaten. Hierdoor dreigt een mondiale voedselcrisis die het hardst zal toeslaan in Afrika. Al voor de oorlog schatten de Verenigde Naties in dat voor 161 miljoen mensen in 42 landen acute honger dreigt. Door deze oorlog wordt de situatie pas echt onbeheersbaar.

De oorlog dwingt ons strategischer na te denken over onze voedselvoorziening. Verstoringen in de ketens blijken grote gevolgen te hebben. Het feit dat de productie relatief geconcentreerd is, speelt daarbij ook een rol. Zo komt tarwe vooral uit zeven grote gebieden: Argentinië, Australië, Canada, de Europese Unie, Oekraïne, Rusland en de Verenigde Staten. Voor kunstmest is Europa sterk afhankelijk van kali uit Rusland en Belarus.

Als ik dit allemaal op me laat inwerken, moet ik denken aan al die mooie ideetjes over lokale productie en lokale consumptie. Sommige reclames spelen in op dit gevoel. Ook de Poolse landbouwcommissaris Janusz Wojciechowski schijnt er nogal van gecharmeerd te zijn. Het klinkt allemaal mooi en aantrekkelijk, maar het is pure romantiek.

De oorlog laat zien dat voedselvoorziening een mondiaal systeem is. Als de bevoorradingsketens worden verstoord, leidt dat tot prijsstijgingen en hongersnoden. In Europa zal die honger meevallen, maar dat prijsstijgingen ook dichtbij tot sociale onlusten leiden, lijkt wel duidelijk. Het gaat helemaal mis als voedsel en grondstoffen als politiek pressiemiddel of wapen worden gebruikt. Precies dat beoogde Poetin met zijn oekaze.