Ziekenboeg op varkensbedrijven is vaak niet schoon genoeg

'Vergelijk het maar met een ziekenhuis', zegt bedrijfsleider Leon Rijkers van HyCare-proefbedrijf De Raamloop in het Noord-Brabantse Bladel. 'Als er ergens veel wordt schoongemaakt, is het daar. Dat is logisch, want zieke kwetsbare mensen wil je niet blootstellen aan ongewenste kiemen. Bij varkens werkt dat net zo. Juist voor de zwakkere dieren is het gewenst om ze in een zo schoon mogelijke omgeving te houden.'

Proefbedrijf De Raamloop is een onderdeel van The Schippers Group en richt zich op het in praktijk brengen van het HyCare-concept. Hierbij ligt de nadruk op een gezonde werk- en leefomgeving voor boer en dier, wat ook het dierenwelzijn ten goede komt. Hygiëne staat centraal in de HyCare-aanpak.

Topniveau

'Toch kwamen we tot de conclusie dat ook op ons proefbedrijf, waar de hygiëne en diergezondheid op topniveau zijn, de situatie in de restafdeling niet optimaal was', zegt Rijkers.

'Wat dat betreft was het bij ons net zoals bij veel varkenshouders het geval is. De ziekenboeg/restafdeling is vaak een ondergeschoven kindje wat betreft hygiëne. Vaak worden deze afdelingen het minst gereinigd, ontvet en ontsmet. En dat terwijl hier vaak de varkens liggen die wat betreft gezondheid de grootste behoefte hebben aan een optimale leefomgeving.'

Geen all-in-all-out

Ook dierenarts René Sol van DAP VUG in het Gelderse Voorthuizen ziet dat de ziekenboeg/restafdeling er vaak bekaaid vanaf komt voor wat betreft de aandacht die de varkenshouder eraan schenkt. 'Soms kom ik op bedrijven waar de ziekenboeg nooit helemaal leeg komt. Dat speelt vooral op bedrijven die geen all-in-all-out toepassen.'

Nooit diervrij maken, reinigen en desinfecteren van zo'n afdeling kan volgens Sol funest zijn voor de diergezondheid op het bedrijf. Want dan kan de ziekenboeg zich ontpoppen tot de plek in het bedrijf die het mogelijk maakt dat besmettingen in stand blijven en kiemen over het bedrijf blijven circuleren.

Snel en efficiënt behandelen

De dierenarts is voorstander van het zo min mogelijk verplaatsen van biggen en varkens naar een ziekenboeg/restafdeling. 'Dat begint met een ziek dier snel en efficiënt behandelen. Bij een succesvolle behandeling knapt een dier op en kan het in de afdeling blijven. Zo niet, dan is het zaak om een gedegen afweging te maken over een verplaatsing naar de ziekenboeg of euthanasie.'

Sol vindt euthanasie de beste keuze als bij een gerichte behandeling de kans op herstel klein is. 'Daarbij gaat het over dierenwelzijn, maar ook over bedrijfseconomie.' In specifieke gevallen kan verplaatsen naar een ziekenboeg volgens hem een goede bijdrage leveren aan het herstel van een varken.

'Zeker als je zorgt voor een ziekenboeg met omstandigheden die het herstel niet in de weg staan. Denk aan een stalvloer met rubberen matten of een zandbodem. Bij varkens met beenwerkproblemen of een navelbreuk kan dat ervoor zorgen dat ze sneller opknappen.'

Apart hok per afdeling

De dierenarts ziet in de praktijk soms dat varkenshouders per afdeling een apart hok hebben waar ze zieke en achterblijvende dieren opvangen. 'Dat werkt meestal prima. Dieren waar iets mee is, verhuizen snel naar zo'n hok waar ze door de varkenshouder makkelijk zijn te behandelen en te controleren. Zo'n zorghok per afdeling verkleint de behoefte aan een ziekenboeg.'

Hoe zou het komen dat op veel bedrijven de aandacht voor de ziekenboeg/restafdeling op een laag pitje staat? De psychologie van de mens speelt daarbij een rol, vermoedt Rijkers. 'De ziekenboeg/restafdeling is de meest deprimerende plek van het bedrijf. Varkenshouders komen er daarom niet graag en dat draagt bij aan de minder optimale situatie.'

Op De Raamloop ondernam de bedrijfsleider actie om het beter te gaan doen. 'In het bedrijf zetten we voortdurend de puntjes op de i wat betreft hygiënemanagement. We concludeerden dat dit ook in de restafdeling zou moeten gebeuren.'

Onderzoek

De R&D-afdeling van Schippers deed onderzoek naar de reinheid van de restafdeling. De conclusie bevestigde het vermoeden dat er was: een te hoog kiemgetal. Na de volgende ronde is er extra goed schoongespoten, ontvet en ontsmet.

Dit leidde niet alleen tot een lager kiemgetal, maar ook tot beter presterende varkens. 'De groei van de 25 procent lichtste varkens ging omhoog van 860 naar 915 gram per dag. Logisch, want in een kiemrijke omgeving moet een varken veel energie steken in het onderhouden van zijn afweersysteem. Dit is belangrijk, omdat juist de restvarkens hard meetellen in de technische en economische resultaten.'

Gemiddelde groei

Rijkers doel is om voor het hele bedrijf een gemiddelde groei te realiseren van jaarrond 1.100 gram per vleesvarken per dag. Om dat te bereiken, moeten bij de restvarkens de resultaten nog worden aangescherpt en de 25 procent lichtste varkens aan het eind van dit jaar gemiddeld 950 gram groeien per dag.

De bedrijfsleider onderzoekt of de technische resultaten verbeteren door het nog verder aanscherpen van de hygiënestrategie in de restafdeling.

'Voor de huidige ronde hebben we de deepcleanmethode toegepast. Daarbij gebruik je een speciale zeep die onderliggende eiwitten, kiemen en lichaamsvetten van de afdelingswanden en -vloeren verwijdert. Over een paar weken weten we wat het effect hiervan is.'

Goed euthanasiebeleid verkleint behoefte aan ziekenboeg

Beslissingen over het verlenen van zorg aan en het doden van zieke of gewonde dieren zijn niet eenvoudig. Regelmatig vormen dergelijke beslissingen onderwerp van gesprek bij de diergeneeskundige bedrijfsbegeleiding.

Tijdige euthanasie van dieren is belangrijk voor het dierenwelzijn. Onder strikte voorwaarden, beschreven in de EU-verordening 1099/2009 over de bescherming van dieren bij het doden, mogen veehouders zorgdieren euthanaseren. Een van die voorwaarden is het beschikbaar hebben en toepassen van een afwegingskader.

Beslisondersteuners

Sinds enkele jaren kunnen varkenshouders hiervoor gebruikmaken van beslisondersteuners. Met de beslisondersteuner krijgt een varkenshouder hulp bij het nemen van beslissingen over de zorg aan zieke of gewonde varkens.

De beslisondersteuners voor jonge biggen en voor varkens vanaf twee maanden zijn tot stand gekomen met medewerking van het Centre for Sustainable Animal Stewardship, Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde, Producenten Organisatie Varkenshouderij en Anoxia. Het zijn praktische en overzichtelijke documenten die de varkenshouder en/of de medewerkers in de stal kunnen gebruiken.