Moeilijke zoektocht boomkweker naar percelen zonder knolcyperus

Zorg dat een nieuw perceel vrij is van knolcyperus. Dat adviseren Naktuinbouw en LTO-vakgroep Bomen, Vaste planten en Zomerbloemen aan kwekers. Dat advies geven de organisaties eigenlijk al jaren af. Sinds kort doen ze het nog nadrukkelijker, omdat het areaal besmette landbouwgrond blijft toenemen. En volgens Jan Veltmans, bestuurslid van de vakgroep, ook omdat er meer grondruil plaatsvindt binnen de land- en tuinbouw.

Knolcyperus had eerst de quarantainestatus, waardoor het wettelijk verplicht was om een besmetting te melden. Sinds het onkruid dusdanig wijd verspreid voorkomt, is deze status opgeheven en daarmee ook de meldingsplicht. Maar is een perceel besmet, dan gelden er wel een teeltverbod en een bestrijdingsplicht. Uit angst voor een teeltverbod wordt een besmetting niet altijd gemeld, weet vakgroepbestuurder Veltmans. 'Maar boomkwekers hebben ondertussen wel een gigantisch probleem als er knolcyperus in de grond zit.'

Een teeltverbod geldt voor de gebruiker van het perceel. Voor de boom- en vasteplantenteelt is een perceel meerdere jaren in gebruik. Zoals twee jaar voor vruchtbomen en rozenstruiken, tot vijf jaar of nog langer voor laanbomen.

Plantmateriaal op een besmet perceel moet vernietigd worden, het perceel moet braak liggen voor bestrijding. Groeit er drie jaar op rij geen knolcyperus meer, dan mag het weer beteeld worden. 'Dan ben je dus jaren verder', stelt Veltmans. 'En je hebt al die tijd niets verdiend.'

Afkeuring

Een besmetting, hoe gering ook, kan in de afzet bovendien reden zijn voor afkeuring van alle boomkwekerijproducten die op een perceel zijn gekweekt. In de afzet moeten die producten namelijk vrij zijn van ziekten, plagen en onkruiden. Sommige afzetlanden hanteren zulke strikte fytosanitaire eisen, dat aanhangende grond niet is toegestaan. Dan moet een wortelgestel gespoeld zijn. 'Maar kluiten voor export kan je niet spoelen', verklaart Veltmans.

Naktuinbouw en de vakgroep adviseren kwekers om nieuwe percelen die zij op het oog hebben, te bezoeken en te controleren op mogelijke aanwezigheid van knolcyperus. 'Ga vroeg kijken', zegt hij, 'bijvoorbeeld een jaar of twee voordat je de grond in gebruik wilt nemen.' Daarbij is het belangrijk om de teelthistorie na te vragen. Dat kan bij de verhuurder van de grond, maar ook bij de NAK die gegevens bijhoudt van besmette percelen en teeltverboden per gemeente.

Teeltmanager Henk Verbugt van boomkwekerij Botden & van Willegen heeft eens knolcyperus gezien. Niet in een teelt, maar op een kopakker. De besmette grond was afgebakend en behandeld met Roundup. 'Telkens als het onkruid weer de kop opstak, werd de knolcyperus opnieuw behandeld. Na drie maanden vonden we niets meer terug.'

Volle aandacht

Knolcyperus heeft bij Botden & van Willegen de volle aandacht. Het bedrijf is gevestigd in het Brabantse Sambeek en kweekt jaarlijks 1,5 miljoen vruchtbomen. Het is een tweejarige teelt, waarvoor het bedrijf jaarlijks op zoek moet naar verse, schone grond. Dat betekent vrij van knolcyperus, maar ook bijvoorbeeld vrij van aardappelmoeheid.

'We kijken altijd al goed naar een nieuw perceel. Hoe zit het met de grond, wat is erop geteeld?', legt Verbugt uit. 'En als we contact hebben met de betreffende eigenaar, inspecteren we het perceel grondig. We laten sowieso grondmonsters nemen.'

Als blijkt dat de grond bijvoorbeeld wortellesieaaltjes (Pratylenchus penetrans) bevat, dan laat Botden & van Willegen er eerst tagetes op zaaien voor de bestrijding. Pas daarna volgt de boomteelt, maar knolcyperus is lastiger te bestrijden dan die aaltjes. 'We horen hier veel van boeren dat er problemen zijn met knolcyperus. Probleemgebieden ontwijken we nu.'

Sinds drie jaar kweekt Botden & van Willegen zijn vruchtbomen ook over de grens. Het heeft de zoektocht naar nieuwe percelen uitgebreid naar Duitsland. 'Met de trekker is het een uur rijden vanuit ons kantoor', geeft Verbugt aan.

'Maar de kwaliteit van de grond is in Duitsland dusdanig beter, dat we in Nederland steeds minder kweken.' Duitse grond is lössachtig en als voorvrucht stond er tarwe, aardappel, suikerbiet of groente. 'Het is fantastische grond en we kweken er fantastische vruchtbomen op.'

Ook meer haagwinde

Volgens de Europese fytosanitaire organisatie EPPO is knolcyperus in bijna geheel Europa aanwezig en verspreid, ook in Duitsland. Verbugt is het probleemonkruid over de grens echter nog niet tegengekomen. 'We hebben daar bijvoorbeeld ook geen haagwinde gezien, wat we in Nederland in bijna alle percelen tegenkomen. Ook dat wordt een steeds groter probleem, zeker met de beschikbare middelen om haagwinde te bestrijden.'