Bijman: 'Coöperatie beste model voor krachtenbundeling boeren'

Volgens Bijman is er geen eenduidige bewijs dat een boer of tuinder in een ketenconcept per se beter af is. 'Voordeel is wel dat door dichter op de consument te zitten, de waardering toeneemt en daar word je niet slechter van.'

Gezamenlijk is voor boeren en tuinders de beste manier

Jos Bijman, expert in coöperaties en producentenorganisaties aan Wageningen University & Research

De EU geeft producentenorganisaties meer vrijheid. Kunnen boeren hiervan profiteren?

'Daarmee richt de EU zich toch meer op boeren in Oost-Europa die nog slecht zijn verenigd. De EU verlangt dat alle producten dan via die organisatie worden afgezet en dat moet ook worden geregistreerd. Niet iedereen wil zich daaraan binden. Voor grote tuinders is dat niet interessant. Die zouden in hun eigen marktstrategie worden beperkt.'

Kun je wel afspraken vastleggen in een producentenorganisatie?

Ja, maar dat is een ander model, als vervanging van de oude productschappen. Daarmee kun je bijvoorbeeld sectorbrede afspraken maken over verduurzaming of kwaliteit. Dat gaat niet over het gezamenlijk verhandelen van producten.'

Coöperaties zijn dus het meest geschikt voor een krachtenbundeling?

'Absoluut. In Nederland hebben we veel ervaring met coöperaties. Onze adviseurs en fiscalisten zijn daarop ingesteld. Ook de overheid noemt de coöperatie het beste model. Die is eenvoudig op te zetten en hoeft niet groot te zijn. In de korte keten zie je daarin ook een klein aantal bedrijven samenwerken. Bijvoorbeeld in de lokale afzet van producten.

'Coöperaties winnen aan populariteit. Je ziet ze in de zorg, bij energieaanbieders en er zijn gebiedscoöperaties. Ook voor boeren en tuinders die duurzame producten willen vermarkten, is een coöperatie een mooi middel. Er spreekt onderling vertrouwen van uit en dat is een belangrijk signaal naar buiten toe.'

Wat is de invloed van de exportmarkt op samenwerkingsverbanden?

'Als je voor de export produceert, dan is de markt anoniem. Die markt is voor Nederlandse boeren groot. Het is maar voor een beperkt aantal boeren gegeven om direct zaken te doen met retailers. Ook dan heeft de marktprijs invloed op de prijs die zij kunnen uitonderhandelen, want daar kijken retailers naar.

'Het is niet makkelijk om hogere kosten vergoed te krijgen, maar gezamenlijk is wel de beste manier. Verduurzamen is een proces dat je niet alleen, maar collectief doet.'

Speelt deze ontwikkeling ook internationaal?

'Ja. Tien jaar geleden zag ik in Oostenrijk al een Spar-supermarkt adverteren met producten van lokale boeren. Dergelijke samenwerkingsverbanden zie je nu overal.'