'Voedselproductie zal naar andere delen van Europa verschuiven'

Aan het begin van het gesprek loopt de scheidend Nevedi-directeur chronologisch de ministers en staatssecretarissen van Landbouw langs met wie hij overleg heeft gevoerd. Van Gerda Verburg, Henk Bleker, Sharon Dijksma, Martijn van Dam en Carola Schouten tot Henk Staghouwer, Piet Adema en Femke Wiersma. 'Iedere minister zet eigen accenten.'

Vaak moet het water hoger staan dan de lippen, willen dingen echt veranderen

Henk Flipsen, scheidend Nevedi-directeur

Verburg maakte zich sterk voor het gebruik van duurzame soja. Bleker zette grote stappen in veevoer met lagere fosfaatgehaltes. Schouten zorgde voor een trendbreuk door minder heil te zien in overleg met collectieven onder het motto 'wanneer grote bedrijven het voortouw nemen, volgt de rest vanzelf'.

Tijdens de stikstofcrisis zocht Staghouwer naar consensus tussen alle partijen, maar een akkoord bleef uit. Ook Adema, die volgens Flipsen 'strakker en zakelijker' in de discussie zat, bereikte geen landbouwakkoord.

Wat is de rode draad geweest van de afgelopen twintig jaar?

'Een aantal thema's van toen zijn nu nog steeds actueel. Bijvoorbeeld de verlaging van fosfaat, stikstof en eiwit in veevoer, maar ook derogatie. Verlies dreigde toen al.'

Wat is er veranderd?

'In mijn beginperiode was de publieke trots op de agrarische sector groot. Op de Grüne Woche werden steevast de jongste exportcijfers gedeeld. Die trots is er nog steeds, maar er is tegelijkertijd meer aandacht voor de schaduwkanten van de aanwezigheid van een relatief grote sector in een relatief klein land. Dat vinden veel mensen niet leuk, maar het is een niet te negeren maatschappelijk signaal.'

Jammer dat het landbouwakkoord is geklapt?

'Zeker. Maar tegelijkertijd hebben alle sectoren uit dat akkoord een agenda gehaald. Zo startten wij het project Duurzaam diervoer, als antwoord op maatschappelijke discussies. We kunnen voer nu monitoren op klimaat, circulariteit, biodiversiteit en herkomst. Daarmee kun je marktsegmenten bedienen, zoals vrijloopeieren of het traaggroeiende kuiken.'

'De varkenshouderij kiest met de Coalitie Vitale Varkenshouderij voor dezelfde benadering dankzij samenwerking tussen fokkerij, Nevedi, varkenshouders en slachterijen.'

Hoe kijkt u naar de positie van de veehouderij?

'De pluimvee- en varkenshouderij werken vanuit gesloten stalsystemen en hebben veel vraagstukken goeddeels getackeld. Denk aan mestafzet en ammoniakemissie. De maatschappelijke discussie richt zich in toenemende mate op de grondgebonden sectoren: de melkveehouderij en de akkerbouw.'

'Kijk alleen al naar de dossiers over stikstof, uitspoeling van mineralen, grondwaterstanden en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Daar ligt een andere discussie onder: het gebrek aan ruimte in Nederland.'

Komt er ooit een eind aan de discussie over soja?

'Onze inspanningen blijven gericht op certificeren, zodat de soja die wij importeren niet gepaard gaat met de kap van regenwoud. Eerder gebeurde dat via het zogeheten 'book and claim', een systeem dat vergelijkbaar is met groene stroom. Maar dat krijgt steeds meer kritiek. Daarom werkt Europa nu aan 'deforestation regulation' (EUDR), wat is gebaseerd op satellietbeelden en gps-data.'

'Maar de invoering daarvan is ingewikkelder en kostbaarder dan voorzien en daarom uitgesteld. Bovendien blijft het effect relatief; Europa importeert 10 procent van de mondiale sojaproductie, China 60 procent. Al neemt dat niet weg dat de sector wat mij betreft blijft meewerken aan EUDR.'

'Of het soja duurder maakt, valt nog te bezien. Draait de Amerikaanse president Donald Trump de sojakraan naar China dicht, dan kan de sojaprijs zomaar dalen en het prijsverhogende effect van EUDR compenseren.'

Hoe staat het met de sojaproductie in Europa?

'Het landbouwareaal in Europa is in geen geval groot genoeg om aan de vraag naar eiwit te voldoen. Tegelijkertijd moet je in Europa blijven zoeken naar nieuwe eiwitbronnen. Dan denk ik ook aan algen, wieren en insecten, aan het beter benutten van diermeel en aan nieuwe plantenveredelingstechnieken.'

Hoe zal de voersector zich ontwikkelen?

'Bij inkoop en opslag gaan bedrijven steeds meer samenwerken, ook om onzekerheden in de markt te ondervangen. Die markt vraagt meer maatwerk, meer concepten. Dat red je niet meer met één fabriek. Je zag in de afgelopen jaren al veel overnames en dat gaat de komende tien jaar door.'

'In Nederland daalde de voerafzet vorig jaar met 4 procent. Voor dit jaar wordt andermaal krimp verwacht, van 5 tot 10 procent. Nederland is heus geen uitzondering, ook in omringende landen is sprake van krimp.'

Heeft landbouw in Noordwest-Europa toekomst?

'De verstedelijking in de driehoek Parijs-Londen-Berlijn schrijdt voort. De druk op ruimte neemt toe, wat de landbouw doet verschuiven. Dat is niet uniek. Kijk naar de Verenigde Staten, daar was de regio Washington-New York-Boston ooit een belangrijk agrarisch gebied. Nu vindt de voedselproductie 500 tot 1.000 kilometer westelijker plaats. Eenzelfde ontwikkeling mag je in Europa verwachten.'

Wat moet er de komende twintig jaar anders?

'Agro en food moeten meer gaan samenwerken om vervolgens met één verhaal naar Den Haag en Brussel te gaan. Sectoren zijn nu onderling verdeeld, met eigen kantoren en eigen identiteiten. Alleen de melkveehouderij telt al acht verschillende organisaties. Die structuur is niet meer houdbaar nu 20 tot 30 procent van de veehouders stopt. Maar vaak moet het water hoger staan dan de lippen, willen dingen echt veranderen.'