Overnemen buiten familie niet voor dromers

In Nederland zijn er gelukkig nog steeds jongeren die boer of tuinder willen worden. Een bedrijf overnemen is niet eenvoudig, maar een belangrijke horde is al genomen wanneer er een bedrijf in de familie is. Als ook de ouders blij zijn met hun opvolger, ligt er een goed vertrekpunt voor een overnametraject.

Maar wat als je dolgraag boer zou willen worden terwijl je zelf niet op een boerderij bent opgegroeid? Dan is de situatie een stuk lastiger. De overname van een compleet landbouwbedrijf van 'vreemden' is nog lang geen gemeengoed.

Enkele procenten

'De buitenfamiliaire overname is nog steeds een uitzondering', bevestigt Hans Jansze, specialist bedrijfsovername bij Flynth. Hij schat dat het in zijn werkgebied – Midden-Nederland – slechts 2 tot 3 procent van de overnames betreft. Andere bronnen bevestigen dat. Een toename van dit soort overnames is niet duidelijk merkbaar.

Vrijwel alle jongeren van buiten de sector die serieus proberen een bestaand bedrijf over te nemen, hebben al langere tijd contact met de zittende ondernemer. 'Denk aan oud-stagiaires die ook na hun stagetijd op het bedrijf zijn blijven komen, of een buurjongen die er vaak meewerkt. Het gaat vrijwel altijd om mensen die elkaar al langer kennen', schetst Jansze.

'Deze potentiële opvolgers hebben dus wel ervaring met het werken op de boerderij. Ze weten wat het inhoudt', constateert ook Lianne Veenstra uit het Friese Oosterwolde. Als zelfstandig agrocoach begeleidt zij de 'zachte' kant van bedrijfsovernames.

Veenstra benadrukt dat die kennis en ervaring onmisbaar is voor iemand die een compleet bedrijf wil overnemen. Dromers en idealisten, of mensen die enthousiast zijn geworden door Boer zoekt Vrouw, hebben volgens haar niet de juiste startpositie. 'Je moet echt een reëel beeld hebben van het boer zijn.'

Enorme drive

Kenmerkend voor de zijinstromers noemt Veenstra de enorme 'drive' om boer te worden en op den duur een eigen bedrijf te voeren. 'Ze willen zo graag en zo snel. Terwijl de overdrager als oudere ondernemer daar vaak rustiger en meer beschouwend in staat. Ik zie overnametrajecten daar nog wel eens ongewild op stuk lopen.'

Mede daarom is een goede en zakelijke voorbereiding van het overnameproces heel erg belangrijk, stelt Jansze. 'Beide partijen moeten zich heel goed realiseren waar ze aan beginnen. Neem alleen al de overnamesom. Een bedrijf kan niet voor de vrije waarde overgedragen worden. Er is een groot verschil tussen de vrije waarde van een bedrijf en de waarde op basis van de rentabiliteit.

'De vrije waarde is voor de overnemer zonder veel eigen vermogen niet te financieren, daar zal geen bank instappen. Dus er moet altijd een gunfactor zijn. In die zin komt het offer – de lagere overnameprijs – van de kant van de overdrager. Zorg dat dat direct helder is en leg dat ook vast in de (maatschaps)overeenkomst.'

Een succesvol overnametraject begint met het in een vroeg stadium door beide partijen duidelijk uitspreken van de verwachtingen, stelt Veenstra. 'Het overnameproces kost zo 10 tot 15 jaar. Begin vroeg met na te denken over je eigen wensen en neem goed kennis van de verwachtingen van de ander. Denk daarbij ook aan de familie van de overdrager. Eigen kinderen die het bedrijf niet willen overnemen, hechten er wel vaak emotionele waarde aan. En, niet onbelangrijk, praat ook over hoe je eventueel goed uit elkaar kan gaan als het misloopt.'

Vervelende vragen

Het inschakelen van externe begeleiding zorgt ervoor dat dergelijke aspecten niet verwaarloosd worden. 'Ik schuif letterlijk aan de keukentafel aan en daarbij stel ik vooral de vervelende vragen. Die brengen het proces op gang', zegt de agrocoach. Dergelijke gesprekken kunnen zelfs leiden tot het besluit om toch van een bedrijfsovername af te zien. 'Ook dat kan een goede conclusie zijn.'

De Nederlandse wet- en regelgeving leidt bij buitenfamiliaire overnames amper tot extra problemen, ervaart Jansze, die vooral betrokken is bij de 'harde' kant van de bedrijfsovername. 'De doorschuiffaciliteit van de inkomstenbelasting is ook in deze gevallen van toepassing, op voorwaarde dat de nieuwe ondernemer het bedrijf voortzet. De schenkbelasting is afgedekt door de bedrijfsopvolgingsfaciliteit.'

Voor de overdrachtsbelasting geldt de vrijstelling voor landbouwgrond. Wel moet overdrachtsbelasting betaald worden voor de gebouwen, stelt Janszen vast. 'Ik denk dat de wetgeving redelijk ondernemersvriendelijk is in Nederland.'