NAK neemt virusonderzoek onder de loep

Achtergrond Akkerbouw Haijo Dodde 20 jan 2020 om 06:26uur

Keuringsdienst NAK gebruikt dit jaar de telersvergaderingen om samen met pootgoedtelers na te denken over de methodiek van het virusonderzoek. Het doel is de nacontrole te optimaliseren, zodat ondanks de toenemende virusdruk minder heronderzoeken nodig zijn.

'We willen het aantal onterechte verlagingen en ook het aantal partijen dat juist onterecht de klasse behoudt tot een minimum beperken', vertelt Jan Eggo Hommes van keuringsdienst NAK. 'Het huidige systeem van nacontrole op virussen met de mogelijkheid tot heronderzoek, functioneert goed. Maar er zijn ook beperkingen. Daarom komen we met voorstellen voor verbetering.'

Tijdens de eerste NAK-vergadering deze week in Espel gaf regiomanager Hommes een toelichting op de wijzigingsvoorstellen voor het virusonderzoek. De pootgoedtelers werd hun mening gevraagd over aanpassing van de nacontrole en mogelijke verruiming van de virusnorm.

35 procent verlaagd

Hommes startte zijn inleiding met de uitkomsten van het virusonderzoek van dit jaar. In de nacontrole bleek dat ruim 35 procent van het bemonsterde pootgoed in klasse is verlaagd vanwege te veel virus. Dat is aanmerkelijk meer dan voorgaande jaren, al was in 2018 al wel duidelijk een hogere druk waarneembaar.

'Heronderzoek blijft nodig voor repareren onterechte verlagingen'

Uit de resultaten van de nacontrole van 2019 blijkt dat in 41 procent van de monsters geen virus is gevonden. Een belangrijk deel van de verlagingen is het gevolg van één of twee reacties in het standaardonderzoek met tweehonderd knollen. 'Het gemiddeld lage aantal reacties is een aanwijzing voor relatief lichte besmettingen en nuanceert enigszins het hoge aandeel verlagingen', legt Hommes uit.

Opbrengstregistratie moet pootgoedfraude voorkomen

Keuringsdienst NAK kondigt onder meer de invoering van een opbrengstregistratie aan als maatregel om de kans op fraude met pootgoed te verkleinen. 'Dit zullen we op enig moment invoeren', vertelde NAK-directeur Eric Casteleijn aan de pootgoedtelers in Espel. 'Deze registratie maakt betere controle mogelijk op rare afwijkingen tussen het gekeurd areaal en de geoogste hoeveelheden pootgoed.' Casteleijn benadrukt dat NAK een actieve rol heeft gespeeld bij de opsporing van de pootgoedfraude afgelopen jaar in West-Brabant. Daar verkochten een groot pootgoedbedrijf en een handelsbedrijf partijen niet gekeurd pootgoed met vervalste certificaten. 'Wij doen mee in een sectorwerkgroep om deze illegale praktijken in de toekomst uit te bannen. Daarvoor ontwikkelen we certificaten met extra veiligheidskenmerken en werken we vanaf dit jaar niet meer met kopieën van certificaten voor de teeltcontrole', legt Casteleijn uit. Over de afhandeling van het fraudegeval vertelt hij dat het betrokken pootgoedbedrijf zware sancties opgelegd heeft gekregen. De NAK heeft het bedrijf met ingang van 2019 voor drie jaar uitgesloten van pootgoedcertificering. Tegen dit besluit is bezwaar aangetekend, maar het College van Beroep voor het bedrijfsleven heeft de NAK in het gelijk gesteld.

Door de hoge virusdruk in 2018 en 2019 en de vele verlagingen moest NAK veel heronderzoeken uitvoeren. Naast extra inkomsten zorgt dit voor extra werkdruk bij de keuringsdienst en ook extra kosten voor de pootgoedtelers.

Noodzaak verlagen

De vaste commissie van de NAK buigt zich over een voorstel om het model voor de nacontrole te vereenvoudigen. Hommes: 'We willen naar een situatie waarbij er minder noodzaak is om heronderzoek uit te voeren. Maar ook willen we duidelijk maken dat heronderzoek nodig blijft om onterechte verlagingen te repareren.'

In de huidige nacontrole bestaat een partijmonster uit vier keer vijftig knollen. Telers die kiezen voor grotere monsters, verliezen hun recht op heronderzoek. Partijen die in de nacontrole vier positieve reacties geven voor de onderzochte Y-virussen, komen in aanmerking voor heronderzoek op kosten van de NAK. Dit omdat voor de betreffende partijen niet betrouwbaar een virusstatus te bepalen is.

Bij afkeuring of verlaging tot klasse B heeft een teler in het uiterste geval soms een laatste mogelijkheid voor een aanvullend onderzoek met zestien submonsters van elk vijfentwintig knollen. Pootgoed dat in de nacontrole deze laatste toets ondergaat, krijgt maximaal de status van A-pootgoed.

Kiezen voor groter monster

In het voorstel voor de nieuwe werkwijze in de nacontrole kunnen telers bewust kiezen voor een groter monster om de kans op een betrouwbare uitslag te vergroten. Ze behouden dan het recht op heronderzoek. Verder stelt NAK ook voor om het gratis heronderzoek bij vier positieve reacties te laten vervallen. Voor een eventuele laatste toets bij afkeuring of verlaging tot klasse B zou iedere partij in principe in aanmerking moeten komen.

De pootgoedtelers in Espel konden met stembriefjes aangeven of ze akkoord waren met een aantal specifieke wijzigingen in de methodiek. De hele zaal was vrijwel unaniem voorstander van het mogelijk maken van het laatste heronderzoek met vierhonderd knollen verdeeld over zestien monsters. Over het wegvallen van het betaalde heronderzoek bij vier positieve reacties in de eerste ronde van de nacontrole zijn de meningen verdeeld.

Ruimere virusnorm

Tot slot werd gestemd over het algemeen verruimen van de virusnorm voor E-pootgoed van 1,2 naar 1,5 procent. Hommes liet zien dat deze beperkte verhoging ervoor zorgt dat minder heronderzoek nodig is.

Verder blijkt op basis van eerdere keuringsresultaten dat het aandeel onterecht verlaagde pootgoedpartijen afneemt. Ongeveer driekwart van de aanwezige telers stemde in met het voorstel voor deze normverruiming.

Gemor over moeizame communicatie met telers

Bij de Flevolandse pootgoedtelers is er enig gemor over de manier waarop keuringsdienst NAK naar buiten toe communiceert. 'Het lijkt erop dat de afstand met het hoofdkantoor in Emmeloord alleen maar groter wordt', klaagt een teler op de bijeenkomst in Espel. 'We horen niks over actuele zaken en ook niks over mensen die uit de organisatie verdwijnen. Het is goed om regelmatig bijgepraat te worden.' Aanleiding voor de discussie over de communicatie is de introductie van de automatisering rond de aanvraag voor een AM-verklaring. Dat verliep niet bepaald soepel en het schortte onder meer aan goede uitleg van specialisten. 'Wij erkennen dat het begin waardeloos was, maar dat de problemen met het automatiseringssysteem inmiddels zijn opgelost', zegt NAK-directeur Eric Casteleijn. Over de afstand tot de telers meldt de directeur dat de NAK de signalen van de Flevolandse telers meeneemt. 'Wij vinden het juist belangrijk dat we dicht bij de praktijk staan. Het is ook één van de reden dat we de aansturing van de buitendienst aanpassen. We gaan werken in kleinere teams in een plattere organisatie. Onze keurmeesters worden door één manager aangestuurd. Verder willen we in de toekomst zowel telers als onze mensen in de buitendienst nog meer betrekken bij veranderingen in de organisatie.'