Rust keert terug in polder Arkemheen

Polder Arkemheen bij Nijkerk is bijzonder omdat er nooit een ruilverkaveling is geweest. Dat maakt het boeren er niet makkelijker op. De verkavelingsstructuur kent veel bochtige sloten die zijn ontstaan door de ligging bij de Zuiderzee. De meeste percelen zijn niet groter dan 1 tot 2 hectare.

De polder heeft grote natuurwaarden. Het gebied staat bijvoorbeeld in de top 5 van Nederlandse weidevogelgebieden, en is ook bestempeld als Natura 2000-gebied.

Decennialang is er veel gepraat over betere mogelijkheden voor landbouw en natuur in de polder, maar er kwam weinig van de grond. 'Allerlei partijen en organisaties bemoeiden zich met het gebied, maar ze praatten vooral over de hoofden van de boeren in de polder, stelt Fije Visscher, voorzitter 'van de LTO Noord-afdeling Gelderse Vallei.

Kanteling

Tien jaar geleden kwam er mede op initiatief van LTO een kanteling. Een serie kavelruilprojecten werd in gang gezet. In januari van dit jaar begon het vijfde en laatste kavelruilproject in de polder. Belangrijke doelen daarbij zijn het realiseren van natuur, en het toedelen van de resterende 73 hectare BBL-grond aan boeren.

Binnen een half jaar zijn beide doelen goeddeels gerealiseerd. 'Het ging zo snel mede door de deadline van 1 juli', vertelt Jaap Floor. Hij is in dienst van Gebiedscoöperatie O-gen, en begeleidt het kavelruilproject. 'Grondeigenaren die landbouwgrond omvormen tot natuur ontvangen 85 procent van de getaxeerde landbouwkundige waarde. Na 1 juli verandert dit. Dan bestaat het uitgekeerde bedrag uit het verschil tussen de getaxeerde waarde van landbouwgrond en de getaxeerde waarde van dezelfde grond na herinrichting met een natuurbestemming. Eigenaren weten dan minder goed waar ze aan toe zijn.'

Het afgelopen half jaar is het gelukt om, onder grote tijdsdruk, met elf boeren afspraken te maken over omvorming van landbouwgrond naar natuurgrond. Hierdoor ontstaat in het gebied een aaneengesloten particulier natuurreservaat van ongeveer 90 hectare.

'Het is de bedoeling om de inrichting van het gebied af te stemmen op weidevogels', vertelt Visscher. 'Dat betekent onder meer het creëren van plas-drassituaties. Maar we gaan niet het waterpeil optrekken om het hele gebied onder water te zetten.'

Staatsbosbeheer

Dat het nieuwe reservaat in boerenhanden blijft en niet naar een natuurorganisatie gaat, heeft niet tot scheve gezichten geleid bij Staatsbosbeheer. Visscher: 'Integendeel. Staatsbosbeheer heeft positief meegewerkt aan het kavelruilproject, en gaat ook zijn eigen gronden inrichten en beheren zoals vastgelegd in het collectieve inrichtingsplan.'

Visscher stelt vast dat de boereneigenaren wel zorgen voor accentverschillen. 'We hebben bijvoorbeeld in het inrichtingsplan opgenomen dat we ridderzuring zullen bestrijden. Die troep hoort ook in natuur niet thuis.'

Volgens hem keert nu de rust weer terug in de polder. 'We hebben bereikt dat de grond weer in boerenhanden is. En door de diverse kavelruilen is de agrarische structuur flink verbeterd. Bovendien is nu voor alle betrokkenen duidelijk hoe het weidevogelbeheer eruit gaat zien, en wat de mogelijkheden voor de landbouw zijn.'