'De prijs wordt aan de kassa bepaald, niet op het boerenerf'

Nieuwe Oogst spreekt de CBL-directeur op zijn kantoor in Leidschendam. Hij pleit voor meer wederzijds begrip tussen de schakels in de voedselketen. Volgens hem wordt er te snel met het vingertje naar de supermarkten gewezen.

Waarom zetten supermarkten zich niet in voor een betere prijs voor de hele keten?

'Supermarkten redeneren altijd vanuit de consument en niet vanuit de boer. Dat klinkt misschien onsympathiek, maar zo is het nu eenmaal. Consumenten hebben de keuze uit heel veel producten én supermarkten. En je moet hen ook weer zien terug te krijgen in je winkel. Dat wordt nog weleens vergeten.
'Toen ik zelf bij LTO zat (zie kader), zei bestuurder Jan Cees Vogelaar altijd dat een boer niet betaald wordt als de melkwagen van Campina het erf afrijdt, maar als de melk aan de kassa wordt afgerekend. De geldstroom gaat tegengesteld aan de productstroom. Daarom is het van belang dat we de keten samen inrichten.'

Onder invloed van Wakker Dier pleit de PvdA voor een bodemprijs voor vlees. Waarom is het CBL daartegen?

'Het is een vorm van staatsingrijpen in de vrije markt die we tot onze laatste snik proberen te vermijden. Er wordt te snel met het vingertje naar de supermarkten gewezen.
'Ik las dat Nederlandse veehouders de hoogste kostprijs hebben van Europa. Dat komt puur door politieke maatregelen. Vervolgens gaat de politiek de supermarkten verwijten dat ze die kostprijs niet betalen, maar wij hebben op die opbrengsten helemaal geen invloed. Er zit vrijwel altijd een handels- of verwerkingspartij tussen boer en supermarkt.
'Daarbij komt dat de opbrengst wordt bepaald door het internationale spel van vraag en aanbod. Vallen Rusland en China weg, dan storten de prijzen in. Bovendien staat de kostenstructuur van een boerderij niet in verhouding met die van een supermarkt. Een machinepark van een boer kun je niet vergelijken met vier distributiecentra, meer dan honderd vrachtwagens en tienduizend mensen op de loonlijst. Vandaar dat die discussie over margeverdeling vaak mank loopt.'

LTO-bestuurder Kees Romijn stelde onlangs dat productdifferentiatie straks begint op het boerenerf. Bent u het met hem eens?

'Ja, maar dan moeten boeren wel weten waar ze zich met hun producten op moeten richten. Een van de belangrijkste dingen is smaak. Zorg ervoor dat jouw varkens lekkerder zijn dan die van de concurrent. Ga op zoek naar een unieke smaak of bereidingswijze.
'Gezondheid is ook belangrijk en goed te verwaarden, evenals dierenwelzijn. Bij duurzaamheidsonderwerpen als mestverwerking of weidevogels is dat een stuk lastiger. Neem nou die radiocampagne van de Vogelbescherming voor melk van rijke weiden. Dat is een te activistisch en klagerig spotje. Als je denkt dat je een beter product hebt, moet je of de supermarktinkoper of de consument daarvan overtuigen en niet je plek in het schap opeisen.'

Waar liggen kansen voor boeren?

'Boeren hebben de tijdgeest mee. Er is veel aandacht voor de oorsprong van voedsel. Ook zie je dat de huismerken in de supermarkten een groeiproces hebben doorgemaakt. Daar waar het vroeger vooral bulkproducten waren, gebruiken supermarkten ze nu om zich te onderscheiden. Door de kleinere volumes van die huismerkproposities konden mkb'ers opeens concurreren met de Unilevers en Nestlés van deze wereld. Je ziet dat verschuiven naar nog kleinere ketens. Wel moeten die dan meegaan in de eisen die supermarkten stellen aan zaken als logistiek en labeling.'

Zijn die kleinere ketens wel winstgevend?

'Veel ketens lopen al anders dan vroeger. Gangbaar, biologisch en weidemelk worden apart opgehaald. De extra kosten voor die drie verschillende melkstromen moet je compenseren aan de verkoopkant. Consumenten moeten daar de toegevoegde waarde van inzien. Wat dat betreft hebben de dierenwelzijnsorganisaties de tijdgeest goed begrepen. Veel mensen staan daar nu voor open.
'Een mooi voorbeeld is de Agrarisch Ondernemer van het Jaar 2016. Ik zit in de jury. De winnaar, kaasmaker Van de Voort, realiseert voor zijn kazen een gemiddelde kiloprijs van 15 euro, zo'n 2 euro per liter melk. Daar zijn zij tevreden mee, ondanks dat hun kaas voor tussen de 20 en 39 euro per kilo bij de speciaalzaak ligt. Je moet accepteren dat andere partijen ook kosten aan je product hebben en er wat aan willen verdienen.'

Onlangs blikte Nieuwe Oogst terug op de MKZ-uitbraak van vijftien jaar geleden. De vraag speelt nog steeds of supermarkten bij een nieuwe uitbraak vlees van geënte dieren zullen verkopen. Kunt u boeren geruststellen?

'De supermarkten zijn ook tegen het ruimen van gezonde dieren en voor vaccineren waar dat nodig is. Producten van geënte dieren kunnen gewoon worden verkocht. Daar maken we geen issue van. Maar als supermarkten die producten verplicht moeten afnemen, grijpt dat in bij bestaande leverancierscontracten.
'Stel ook dat de grenzen worden gesloten voor die producten. Dan blijft er zoveel vlees en zuivel in Nederland, daar kunnen we niet tegenop eten. Wij kunnen er niks aan doen dat de vleesprijzen dan kelderen. Als de overheid een minimumprijs instelt, dan moet dat, maar als branche kunnen we dat niet doen.
'Binnen de EU is wel de afspraak dat vlees van geënte dieren de grens over mag, maar de eerste reactie is toch vaak de grens sluiten. Dat zouden boeren hier ook roepen als het in België uitbreekt. Ik hoop niet dat we het opnieuw gaan meemaken, maar ik moet nog zien of die afspraak gaat werken.'