Bouwen onder architectuur loont

Cultuurhistorie bewaren voor de toekomst; dat was de gedachte achter het project van LTO Noord, welstandsorganisatie Libau en Landschapsbeheer Groningen dat in 2010 startte.
Voor monumenten was voldoende subsidie, maar voor boerderijen waren er weinig potjes voor ondersteuning in renovatie, herstel van de erven en nieuwbouw, geeft directeur Joost Overbeek van ingenieursbedrijf Rombou van LTO Noord aan.
'Het opknappen was hard nodig. De huidige landbouw stelt andere eisen aan de sectoren dan vroeger. Veel gebouwen ontsieren het mooie gebied in Groningen. Ondernemers willen wel, maar hebben niet de portemonnee voor goed onderhoud. Met een steuntje in de rug hebben we hen hierbij kunnen helpen.'
Ook Peter Prins, destijds beleidsmedewerker bij LTO Noord Groningen en een van de drijvende krachten achter het project, vindt dat de landbouw er indertijd bekaaid vanaf kwam. 'Veel geld ging naar natuurbescherming en ontwikkeling. Maar wij vonden dat er ook geld in stenen en bomen kon worden gestoken. Vanuit boeren kwam ook de wens om het niet zo houden zoals het is, maar te veranderen.'
Met de 2 miljoen euro subsidie vanuit het Waddenfonds werd een start gemaakt met het opknappen en nieuw bouwen van boerderijen.

Functioneel bouwen

Rombou begeleidde vijf nieuwbouwprojecten bij akkerbouwers. Nieuw hierbij was vooral dat er een architect aan de keukentafel zat, aldus Overbeek.
'Het ging om functioneel bouwen met uitstraling. We hebben vooral gekeken naar wat de boer wil. Een boer wil graag een bewaarloods met veel volume, het liefst met een 10 meter lange zijkant. Maar de machines kunnen ook aan de zijkant. Doordat je de goothoogte hierdoor lager kunt houden, krijg je een heel ander gebouw.'
Deze gesprekken kosten extra energie en tijd. 'Als je niet standaard bouwt, is werkelijk niets meer standaard', zegt de Rombou-directeur.
'Het gaat dan niet alleen om de meerkosten, maar ook om de ontwerptekeningen. Waar een aannemer een standaardtekening uit de la trekt, moet bij bouwen onder architectuur veel overleg worden gevoerd tussen de architect en de welstandsorganisatie. Ook de boer moet hiervoor zijn nek uitsteken.'
Een van de ondernemers die meededen aan het project, is akkerbouwer en pluimveehouder Bert de Boer uit Beerta. 'We wilden de woning en het bedrijf al opknappen. De regeling paste precies bij mijn ideeën. Waar we eerst van plan waren om het project in tien jaar uit te voeren, duurde het nu vijf jaar.'
Zijn woonhuis uit 1882 werd helemaal verbouwd, Landschapsbeheer legde een slingertuin aan. En er kwam een nieuwe stroschuur, met de oude schuur als basis. De spanten zijn goed zichtbaar. 'Je kunt goedkoop bouwen en een damwandloods neerzetten, maar hier heb je meer aan. Bovendien hebben we ruim gebouwd, zodat de schuur eventueel over enkele jaren een andere functie kan krijgen.'

Meerwaarde

De gemiddelde meerwaarde voor het bouwen onder architectuur bedroeg rond de 50.000 euro, geeft Overbeek aan. Hiervan kreeg de ondernemer 70 procent vergoed. Een flinke hap geld, maar volgens de Rombou-directeur kan een deel van het bedrag zich later uitbetalen.
'Een boer heeft met nieuwbouw onder architectuur een goed verhaal richting de gemeente. Vaak wil een gemeente voor een standaardloods buiten de grens van een bouwblok niet meewerken. Met een loods onder architectuur is de kans groter dat je het voor elkaar krijgt. Voor het procureren bij de gemeente ben je er dan geen geld aan kwijt.'
Overbeek verwacht bovendien dat er in de toekomst steeds meer oog komt voor bouwen onder architectuur. 'In Noord-Brabant zie je al dat ondernemers bij recht minder krijgen, maar met een goede onderbouwing meer', weet hij.
'Ook bij provincie Groningen zie je deze beweging; die wil liever niet meer dat een boer een catalogusontwerp neerzet . Dat zal niet iedere boer leuk vinden omdat hij graag bepaalt wat er op zijn bouwblok gebeurt, maar je kunt het ook zien als kans.'