‘Poëtische aardappel verbindt’

Initiatiefnemer van Poetic Potatoes en voorzitter van stichting De Bildtse Aardappelweken Froukje de Jong, net terug van een week Malta, zag de verbaasde gezichten van de aardappelboeren op het eiland in de Middellandse Zee toen ze de poters in ontvangst namen. ‘De kleine labels gingen mee naar huis. Zowel Malta als Friesland heeft een diepgewortelde poëziecultuur. Bovendien zijn ze beide tweetalig. De poëtische aardappel verbindt.’
Er zijn nog meer overeenkomsten, beklemtoont haar man Teun de Jong: ‘De Maltezen en Friezen zijn beiden aardappelgek. Het belang van de aardappel is veel groter dan het economische, de aardappel is ook cultureel belangrijk. Dat is ook zo bij de Bildtse boeren. Zij hebben ook meer met de aardappel dan alleen de economische drive.’
Met de gedichten accentueert het tweetal de handelsstroom tussen Malta en Het Bildt. Volgens oude artikelen uit de Leeuwarder Courant heeft de streek al 150 jaar een handelsband met Malta, geeft Teun de Jong aan. ‘De eerste Malta’s werden op de beurzen in Amsterdam verhandeld.’ Op de rode vulkaangrond dat geïmporteerd is vanuit Sicilië, zetten zo’n 1.400 kleine boeren het in Nederland geteelde pootgoed uit.
Meer dan de helft van de opbrengst van de consumptieaardappelen exporteert Malta naar Nederland, Engeland en Denemarken. ‘Het is erg kleinschalig en wordt tuinbouwmatig uitgevoerd. Een gemiddelde boer heeft 10 tot 30 are. Er wordt nog steeds handmatig gerooid, maar dat heeft zeker ook zijn voordelen. Rooien met de hand zorgt voor kwaliteitsbehoud. De schilvastheid van deze aardappel is erg belangrijk.’
Maar ook aan de kleinschaligheid zitten pluspunten, ervaart de teler. ‘De muurtjes rond de percelen staan er niet voor niets. Die voorkomen windschade.’
Een ander opvallend punt is dat de vier handelshuizen op Malta zich het licht in de ogen niet gunnen, zegt De Jong. ‘Ze beconcurreren elkaar op leven en dood. Om aan de Global Gap-eisen te voldoen, sturen ze aparte keurmeesters, terwijl ze dat ook gezamenlijk kunnen oppakken.’

Heroveren

De Jong merkt dat de teelt zich daar steeds meer professionaliseert, ook vanwege de eisen van de markt die een steeds homogener product wil afnemen. ‘De boeren zijn zich er steeds meer van bewust dat ze kunnen worden ingehaald door Cyprus en proberen door mechanisatie hun positie te heroveren. De vroege aardappel richt zich op de bovenkant van de markt. Dat is voor hen een kans.’
Zo wordt er steeds meer gebruikgemaakt van minitrekkers voor eggen en spuiten en zijn er boeren die inmiddels meer dan 1 hectare aardappelen verbouwen.
‘Vorig jaar is hier een groep Maltezen geweest, nadat ze in Hannover PotatoEurope hadden bezocht. Ze hebben zich de hele dag vergaapt aan onze mechanisatie. Een van de boeren kreeg het idee om zelf ook een eenrijige zelfrijdende rooier te ontwikkelen.’
Het project zorgt ook voor een stuk bewustwording onder de Noordwest-Friese telers. ‘De teeltomstandigheden op Malta drukken ons met de neus op de feiten dat we voor 100 procent goede knollen moeten zorgen.’
Aardappelgroothandel Greydanus in Heerenveen laat de aardappelen verpakken in jutezakjes van 2 kilo. Ook het traditionele rode kruis op de verpakking is weer terug. ‘Wij merkten dat de bijzonderheid van de aardappel eraf was. Waar in de jaren negentig mensen speciaal wachtten op de eerste nieuwe aardappelen, is dat nu verpest doordat ze bijna jaarrond nieuwe aardappelen kunnen krijgen. De een is nog vroeger dan de ander. Dat gaat ten koste van smaak en kwaliteit, maar grootwinkelbedrijven zien dat niet’, geeft verkoper Tjalke Stoelwinder van Greydanus de reden voor deelname aan het project aan.
De aardappelen lagen in supermarkten in Friesland, maar werden ook op de vrijdagmarkt in Leeuwarden verkocht. ‘Ze zijn goed ontvangen. Daarom pakken wij het volgend jaar grootser aan. Door deze bekendheid tillen we de aardappel naar een hoger plan.’