Aanpak afspoeling levert ook iets op

'Van die groslijst hielden we er twee jaar geleden zo'n vijftien over. We keken daarbij of ze pasten in de bedrijfsvoering, bijvoorbeeld de Kringloopwijzer waar hier inmiddels een zestiental boeren mee werkt.'
De Wit staat positief kritisch tegenover de drang van de waterschappen dat de landbouw blijft werken aan verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater
'Die waterkwaliteit is hier al heel redelijk goed, maar de waterschappen vinden dat nog steeds te veel schadelijke stoffen worden aangetroffen en wijzen dan naar de landbouw. Ik vind dat als je dit probleem wilt aanpakken, je daar dan wel alle betrokken partijen op moet aanspreken, dus niet alleen de boeren.'
De veehouder wijst er op dat kuilvoersappen niet de enige mogelijke bron zijn. 'Een vervuiler heeft een opruimplicht, maar die geldt dan ook voor bijvoorbeeld gemeenten. De sloten en vaarten hier worden jaarlijks op last van de gemeente geschoond met een maaiboot. Dat maaisel wordt op de kant gehaald en blijft vaak liggen. Dat zorgt zo ook voor uitspoeling van mineralen. Daarnaast is er nog afspoeling van de wegen. Ik zie trouwens dat gemeenten een deel van dit maaisel inmiddels toch laten afvoeren.'
Dat de drie agrarische natuurverenigingen en de LTO Noord-afdeling in het gebied er toch mee aan de slag gingen, heeft tevens te maken met het feit dat het ook boeren wat kan opleveren.
Veel agrarische bedrijven laten die perssappen nu nog vaak vrij weglekken naar de bodem. In het lekwater zitten ook waardevolle mineralen. Zo treedt er mineralenverlies op, wat de Kringloopwijzer negatief beïnvloedt.
'Het is voor ons een kostenpost. Het past in de kringloopgedachte om het aan te pakken. Zo proberen we er toch uit te komen', zegt De Wit.
De zestien deelnemers in de twee kringloopstudiegroepen proberen nu voor het tweede jaar uit te vinden wat het kost en wat het oplevert als ze de uitspoeling beperken. 'Eigenlijk waren we daar al mee bezig; erfafspoeling was altijd een van de facetten die je meeneemt in de Kringloopwijzer en dit aspect is relatief eenvoudig in te voegen.'
Wel vergt het meerdere jaren om de effecten terug te zien, waarschuwt De Wit. 'Een jaar is te kort, twee jaar ook. Daarom hebben we nu een aanvraag ingediend bij de waterschappen, gemeenten en Rabobank dat ze ons blijven ondersteunen.'
Het is technisch vrij eenvoudig perssappen uit kuilvoer op te vangen. Een kwestie van de silovloer via pvc-pijpen verbinden met een opvangput. Als die put vol raakt, kan de inhoud samen met de mest op het land worden uitgereden.

Dure hobby

Aanpassen van bestaande sleufsilo's is redelijk kostbaar. 'Als je het apart moet aanleggen, dan wordt het een dure hobby', ervaart De Wit.
Hij vindt het dan ook billijk dat boeren wachten met het toepassen van dit systeem totdat er een nieuwe sleufsilo komt. Dat maakt het een stuk goedkoper. 'Maar verwacht ook dan niet dat de hele investering er uit komt door beperking van het mineralenverlies', zegt hij.
Het lozen van perssappen op het oppervlaktewater wordt in 2027 verboden. Dat duurt nog even, maar toch vindt De Wit het belangrijk dat boeren nu al inspelen op de mogelijkheden. Iedereen moet meedoen, omdat je anders het effect in de meetgegevens van het waterschap ook niet terugziet. 'De wetgever geeft ons nu nog de ruimte, maar neem het dan ook mee in je investeringsplan. Daarbij komt dat er nu nog subsidies worden gegeven, onder andere voor de begeleiding van de studiegroepen.'
Heeft het creëren van een aparte opvang voor perssappen dan wel zin? De Wit durft het stellige antwoord nog niet te geven. 'Als het goed is, heeft het wel effect. Er komt toch wel degelijk afspoeling vrij, dat zie je ook in de opvangputten. En de omstandigheden veranderen snel. Zo hadden we hier de afgelopen weken hoosbuien tot 25 millimeter in 10 minuten. Dat zal nog wel vaker gebeuren.'
Het project in de omgeving van Bodegraven verkent de mogelijkheden van integrale toepassing van de Kringloopwijzer en het treffen van waterkwaliteitsmaatregelen op bedrijfs- en gebiedsniveau. De uitspoeling uit graskuilen is daar maar een onderdeel van, benadrukt projectleider Barend Meerkerk. 'De nadruk ligt op voeren en bemesten.'
In de eerste twee jaar van het project bleek dat veel winst valt te boeken in een efficiënter mineralenmanagement door met name een betere bodembenutting.
'Een beter functionerende bodem en een slimmer mineralenmanagement is van groot belang voor een betere waterkwaliteit. Nutriënten- en watermanagement zijn daarom de twee accenten die we leggen', zegt Meerkerk. De Wit tot slot: 'Het is nooit verkeerd om die mineralenstromen zo goed mogelijk in de vingers te hebben.'