De goede en de boze buitenwereld

Nederland is enorm verweven met de internationale voedselvoorziening. We zijn een grote exporteur van agrarische producten en zaden- en uitgangsmaterialen. De Europese Unie is onze belangrijkste afzetmarkt, maar we ondervinden steeds meer invloed van de wereldmarkten en wereldpolitiek. EU-landbouwcommissaris Phil Hogan zei niet voor niets dat de grootste bedreiging voor de agrarische sector ‘instabiele geopolitiek’ is.
Tegelijkertijd rommelt het binnen Europa. Groot-Brittannië beraadt zich op haar toekomst binnen de EU, en de gevolgen van de financiële crisis zijn nog voelbaar. Voor een handelsland als Nederland is die instabiliteit niet goed.
De komende jaren zal de invloed van China bepalend blijven op veel markten. Het land wil zich verzekeren van voldoende voedsel voor de groeiende bevolking en wil daarvoor handelsallianties sluiten. Dat kan gunstig zijn voor Europa. Maar de Chinezen kijken ook naar andere landen zoals Rusland, waar Europa geen goede relatie mee heeft.
Vrijhandelsovereenkomsten van de EU met bijvoorbeeld Canada en, op termijn, de Verenigde Staten bieden juist kansen. Minder handelsrestricties vereenvoudigt de handel. Tegenstanders van de deal met de VS stellen dat de Amerikanen op termijn de wetgeving van Europa kunnen beïnvloeden. En alleen de grote bedrijven zouden profiteren van zo’n handelsdeal.
Dat grote bedrijven steeds belangrijker worden, zal de komende tien jaar niet veranderen. Privatisering en globalisering van voedselketens gaat verder, stelt Klaas Johan Osinga van LTO Nederland. ‘Kijk maar naar de pogingen van Monsanto om Syngenta over te nemen en het steeds verder clusteren van supermarktketens.’
De individuele boeren en tuinders hebben geen invloed op de grote krachten van multinationals en handelsdeals die landen met elkaar sluiten. ‘Als boeren zich organiseren in sterke coöperaties, hebben zij wel meer macht en zeggenschap in de keten’, zegt Osinga.
Hij tekent wel aan dat Nederland zonder robuuste primaire productie haar positie als knooppunt op den duur niet kan handhaven. ‘De verwerkende industrie en handel internationaliseert, en dan kan het zijn dat een hoofdkantoor in Azië of Afrika wordt gevestigd.’