‘Grondzaken’ belangrijk bij overname

Vooral grondgebonden bedrijven zoals melkveehouderijen of akkerbouwbedrijven hebben met ‘grondzaken’ te maken in een bedrijfsovernameproces. ‘Actueel de laatste jaren is de grondprijs die veel in waarde is gestegen of zelfs is verdubbeld. Of de opvolger hierin ook meedeelt, is afhankelijk van wat juridisch en fiscaal is vastgelegd.’
De sterk gestegen grondprijs heeft natuurlijk gevolgen voor de hoogte van de overnamesom. De vrije verkoopwaarde is weliswaar gestegen, maar de rentabiliteit van het bedrijf laat een hogere prijs vaak niet toe, zegt Roes.
‘Dit leidt er soms toe dat ouders bij de overdracht een nog groter prijsverschil voor de grond ‘moeten’ accepteren, iets wat de discussie in het gezin er vaak niet eenvoudiger op maakt.’
Eenzelfde soort situatie speelt als ouders dure grond op de vrije markt hebben aangekocht die ze vervolgens bij de overname mogelijk tegen een lagere waarde overdragen.

Herwaardering

Een van de grondzaken die extra aandacht vragen, is volgens Roes de herwaardering van grond. ‘Je ziet dat veel boeren massaal aan het herwaarderen zijn geslagen. Dit omdat de landbouwvrijstelling al een poosje op de nominatie staat om afgeschaft te worden. Maar er gelden voor herwaardering allerlei spelregels.’
Bij herwaardering van de landbouwgrond wordt de boekwaarde verhoogd tot de actuele vrije agrarische waarde. Agrarisch ondernemers kunnen het verschil in waarde nu nog vrijstellen van belasting.
‘Dat is heel mooi, maar houd er rekening mee dat herwaardering in de boekhouding tot een vertekend beeld leidt. De herwaarderingswinst wordt vaak grotendeels of volledig aan het vermogen van de ouders toegevoegd. Hun eigen vermogen op de balans stijgt daarmee fors. Wanneer bij de overname de grond vervolgens toch voor een lagere prijs wordt overgedragen, wordt dit gekort op het vermogen van de ouders.’
Kortom, de balans geeft soms een te rooskleurig beeld van de positie van de ouders. De ZLTO-adviseur pleit er daarom voor dat ondernemers zich een realistisch beeld vormen als ze de landbouwgronden herwaarderen tijdens de periode dat de opvolger in maatschap zit. ‘Dit om misverstanden te voorkomen. Niet op de laatste plaats vanwege de onderlinge familierelaties.’

Meerwaardeclausule

In dit verband verwijst Roes naar de meerwaardeclausule. ‘In het kort komt deze clausule erop neer dat de bedrijfsopvolger bij de verkoop van het bedrijf na de overname het gerealiseerde prijsverschil op de grond moet uitkeren aan ouders, broers en/of zussen. Het zou krom en oneerlijk zijn als de opvolger de grond tegen een lage waarde mag overnemen en deze vervolgens binnen een aantal jaren verkoopt op de vrije markt.’
De looptijd van de meerwaardeclausule is meestal tien tot twintig jaar. Echter, als er grond wordt verkocht en de opvolger gebruikt de opbrengst als investering in vervangende grond of een ander bedrijf, dan is de clausule vaak niet van toepassing.
Roes: ‘Regel dit goed in de koopakte bij de bedrijfsoverdracht. Ik zeg weleens dat de meerwaardeclausule eigenlijk het belangrijkste onderdeel uit de koopakte is. De koopsom wordt op dat moment afgewikkeld, maar aan de meerwaardeclausule zit de opvolger vaak nog een lange tijd vast.’
Voor vragen over dit onderwerp kunnen ondernemers contact opnemen met ZLTO-adviseur Anja Roes via anja.roes@zlto.nl of (06)-21212446.