Voor boer Polen moet ergste nog komen

Daarbij komt dat de Poolse melkbedrijven het afgelopen jaar flink meer hebben geproduceerd dan het melkquotum van de Europese Unie toestaat. Bewust, want vanaf het voorjaar wordt het melkquotum geschrapt. Die klap komt er binnenkort dus bovenop.
‘Door de goede melkprijzen hebben veehouders het risico genomen om hun productie te verhogen en de EU-boetes op de koop toe te nemen’, legt Szajner uit. ‘Maar het laatste jaar zijn de prijzen van melkproducten gedaald.’ In 2013 kostte een liter Poolse melk nog ongeveer 31 eurocent, een jaar later nog 28 cent. ‘Dus ze zullen die quotumboetes moeten betalen terwijl de opbrengst daalt.’ Naar schatting moeten de bedrijven gezamenlijk ongeveer 250 miljoen euro gaan betalen, ongeveer 10 procent van de totale melkopbrengst.
En dan is de situatie voor de melkveehouders nog mild, stelt Szajner. ‘Melk kun je altijd wel ergens kwijt. Maar voor andere agrarische producenten Polen is de situatie ernstiger.’

Varkensgriep

Daar is Jaroslaw Ptak, directeur van de Poolse bond voor varkenshouders Polsus, het mee eens. De varkenshouders werden al eerder door een Russisch importverbod getroffen vanwege Afrikaanse varkenspest. De export zakte met 46 procent in. ‘In 2012 en 2013 was de situatie niet slecht en hadden we stabiele prijzen’, verzucht hij. ‘Maar de varkensgriep heeft de export geblokkeerd.’
De kosten waren enorm. China en Rusland sloten hun grenzen voor Poolse varkens. Een klap die Polen als relatief kleine producent van varkensvlees, jaarlijks ongeveer 2,4 miljoen ton, niet goed kan opvangen. De prijs is voor Poolse begrippen erg gezakt. ‘Voor ons ligt de minimale prijs rond de 1,05 euro per kilo om rendabel te blijven’, zegt Ptak.
‘De gemiddelde prijs van varkensvlees schat ik op ongeveer 95 cent per kilo, maar voor individuele houders kan het veel lager uitvallen’, zegt Danuta Zawadzka, onderzoeker bij het IERIGZ. De stijgende prijs van voer speelt ook een belangrijke rol. ‘Als de graanprijs in de lente verder omhoog gaat, en de prijs van het vlees verder zakt, dan krijgen we een zeer ernstige situatie. En waarschijnlijk gebeurt het allebei.’
Vandaar ook dat varkenshouders de laatste maanden erg morren, vooral in Kujavië-Pommeren en Mazovië, waar de meeste bedrijven gevestigd zijn. De roep om hulp wordt steeds luider. ‘Via de Europese boerenorganisatie Copa-Cogeca hebben we geprobeerd hulp los te weken, en ook gevraagd naar mogelijkheden om het vet in te zetten voor bijvoorbeeld bio-energie’, zegt Ptak. ‘Maar de Europese Commissie gaat daar niet in mee.’
De crisis heeft enorme gevolgen voor de verdere ontwikkeling van de Poolse varkenssector. ‘De import van levende varkens is in de periode 2014-2016 met 1 procent gestegen’, schetst Zawadzka. ‘In de jaren daarvoor zagen we stijgingen van 30 tot 40 procent. Onvergelijkbaar dus. Het is niet meer lucratief om biggen in te voeren. Uit Nederland zijn zelfs 28 procent minder biggen ingevoerd. Uiteindelijk neemt de productie daardoor af.’

Zure appels

Maar het grootste slachtoffer van het Russische embargo is de Poolse fruitteelt, en dan in het bijzonder de appelteelt. Bijna 60 procent van de Poolse appelexport ging naar Rusland.
‘Niet alleen hebben de appeltelers te maken met het Russische embargo, ook de oogst was afgelopen jaar flink. De appeloogst was 4 procent hoger dan een jaar eerder’, zegt Marta Skrzypczyk van het Analyseteam Agrarische Sector van Bank BGZ, een voormalige dochter van Rabobank. Dat lijkt weinig, maar in absolute aantallen gaat het om meer dan 100.000 ton. Vorig jaar werden maar liefst 3,2 miljoen ton appels geplukt
En dan komt het embargo nog op een relatief gunstig moment, toen de vorige oogst al bijna verkocht was. De echte klap komt nu. ‘Januari, februari en maart zullen nog veel moeilijker zijn voor de telers’, zegt Skrzypczyk. ‘Dat is de periode dat altijd veel appels richting Rusland gingen.’ Nieuwe markten worden aangeboord, de Verenigde Staten en Afrika vooral, maar dat is vooral voor industrie-appels en concentraten.
Op het eerste gezicht lijkt de daling van de export inderdaad mee te vallen: tussen augustus en november werd 161.000 ton geëxporteerd, vergeleken met 194.000 ton een jaar eerder. Maar volgens Bozena Nosecka, die voor IERIGZ de appelteeltmarkt volgt, gaat 60 tot 70 procent normaliter in het voorjaar de deur uit.
Vooral producenten van het appelras Idared zullen massaal omvallen, zo verwacht Nosecka. ‘Die appel is daar populair, maar is in Europa nagenoeg onverkoopbaar’, zegt ze. ‘Er is meer hulp nodig dan tot nu toe vanuit de Europese Unie is geleverd om een ramp te voorkomen.’
In het verleden hebben Poolse producenten vaker met Russische embargo’s te maken gehad. Maar volgens Nosecka is het nu anders. ‘Er was een embargo tussen 2005 en 2008, zogenaamd op basis van voorschriften. Het verschil was dat de appelen toen eenvoudig via een omweg op de Russische markt kwamen. De reden voor het embargo nu is politiek, waardoor de Russische overheid daar heel streng op toeziet.’