‘Psychosociale hulp boer moet beter’

Tienke WoudaVan Leeuwen verwacht dat een toenemend aantal melkveehouders in de knel komt te zitten als het quotum er dit jaar af gaat. ‘Bedrijfsbeëindiging wordt als falen gezien. Iemand die het bijltje erbij neergooit, verdient spot en minachting. Terwijl boeren juist trots op zichzelf moeten zijn. Het bedrijf stoppen is vaak de beste bedrijfseconomische beslissing ooit geweest.’
Volgens Van Leeuwen ligt er nog steeds een groot taboe op de psychische nood en zelfdoding onder boeren. Ze heeft dan ook geen goed woord over het romantische beeld dat Boer zoekt Vrouw schetst van de sector en de ‘verkeerde cijfers’ van het CBS die stellen dat maar 15 procent van de boeren vrijgezel is. ‘Boeren lopen een grotere kans door eigen hand te overlijden. In België is dat ook aangetoond. Nederland drukt het weg, er zijn geen cijfers’, stelt ze, ook in haar boek dat vorig jaar uitkwam.
De cultureel antropologe pleit ervoor om de hulpverlening voor boeren op een nieuwe leest te schoeien. ‘Boeren in psychische nood zouden 24 uur per dag telefonisch terecht moeten kunnen bij een speciale crisis-hulpverlener. Ze stellen naar de dokter gaan vaak te lang uit, tot het laatste moment.’

Op de kaart

Boerenzoon en maatschappelijk werker Henk Korterink vindt ook dat er meer aandacht moet komen voor maatschappelijk werk in de agrarische sector. Hij is één van de drie maatschappelijk werkers van het Vertrouwensloket Welzijn Landbouwhuisdieren en wil het maatschappelijk werk op het platteland meer op de kaart zetten.
‘Reguliere hulpverleners onderschatten de complexiteit van de agrarische sector. Het gaat erom dat je het hele systeem op het bedrijf voor ogen hebt en niet alleen de persoon met de problemen. Laatst was ik bij een boer die last had van stress. Zijn robot had al verschillende malen geweigerd. Hij had hierdoor ontzettend veel schade geleden. Het lijkt heel simpel, maar het is van wezenlijk belang om te weten wat er speelt op een agrarisch bedrijf en wat voor impact dat op een melkveehouder heeft.’
Een ander groot verschil met reguliere situaties is volgens Korterink het samenwonen op een erf en zelfs vaak in één huis. ‘Ik kom in situaties waarin grootouders hun kleinkinderen niet meer mogen zien, terwijl ze op hetzelfde erf wonen. Ieder mens heeft ruimte nodig. Vaak adviseer ik opa en oma om te verhuizen. Er spelen vaak psychische factoren mee om toch de touwtjes in handen te houden. Loslaten is op de subtiele manier de indruk wekken dat je vertrouwen hebt dat een ander het kan, ook al doet hij het op een andere manier dan jij.’

Zorg om Boer en Tuinder

Vrijwilligersorganisatie Stichting Zorg om Boer en Tuinder (ZOB) bood vorig jaar aan 440 boeren en tuinders hulp. Dat aantal stijgt, stelt secretaris en oud-melkveehouder Henk Slagman. Vooral het aantal melkveehouders dat in contact komt met ZOB neemt toe, merkt secretaris en oud-melkveehouder Henk Slagman.
‘Deze sector is tot nu toe altijd in de luwte gebleven’, zegt Slagman. ‘Door dierziektes als varkenspest en vogelgriep hadden we vooral contacten met intensieve veehouders. Maar de afschaffing van het melkquotum, dit jaar, legt een enorme druk op melkveehouders.’
‘De melkveehouderij heeft de laatste drie, vier jaar fors geïnvesteerd in de quotumloze toekomst. Door de dalende melkprijs kunnen veel boeren de lastendruk niet meer opbrengen. Ook boeren met goede technische cijfers komen financieel niet meer rond.’
Volgens maatschappelijk werker Korterink moet hierbij ook gekeken naar de rol van de banken. ‘Boeren konden maar lenen en lenen toen de melkprijs zo hoog was. Daarover heb ik mij erg verbaasd.’
Hoewel het Vertrouwensloket de laatste jaren veel energie stak om erfbetreders zoals accountants alert te maken op probleemsituaties, valt er hier volgens Korterink nog veel te winnen. ‘Ze signaleren het wel. Maar doorverwijzen blijft lastig. Een boer barstte laatst in huilen uit toen een dierenarts vroeg hoe het echt met hem ging. Er is nog te veel verborgen leed.’