Waslijst aan eisen fritesaardappel

Han ReindsenDat heeft vooral te maken met het lange wensenlijstje aan raseigenschappen. Het moet een aardappel zijn met onder andere een mooie vorm (lager schilverlies), hoog drogestofgehalte en mooie bakkleur (kortere productietijd), geen grauwverkleuring (minder energie) en geen inwendige gebreken, weinig beschadigingsgevoelig (minder afval) en goede smaak.
Alleen een hoge opbrengst per hectare is voor de fritesindustrie niet voldoende. De bedrijven hebben rassen nodig met een hoog nettorendement. ‘De partij moet grof en egaal zijn. Dat wil zeggen veel aardappelen in de maat 50 tot 70 millimeter. Die aardappelen geven relatief weinig schilverliezen’, geeft de agronoom aan.

Verkoopbaar product

Van elke kilo aardappelen die de fritesindustrie inkoopt, komt ruim de helft van het gewicht als verkoopbaar product in het zakje. Dat komt vooral door schil- en vochtverlies en restproducten. ‘Het aandeel dat in het zakje komt is in de loop der jaren gestegen van 50 naar circa 55 procent. Niet alle verliezen zijn te ondervangen en elk eindproduct geeft niet evenveel verlies.’
Het schillen van de aardappelen gebeurt bij McCain met stoom en onder hoge druk. Bij schurft laat de schil niet los en ook bij diepe ogen blijft er na het borstelen schil aan de aardappel zitten. Van Marion: ‘Schurft is te voorkomen. Aardappelen zonder ogen kan niet, want ze moeten kunnen uitlopen.’
McCain produceert relatief veel lange frites. Aardappelen met lengte kunnen verliezen in het verwerkingsproces beperken. ‘Voor de moeilijkste eindproducten hebben we het liefst een aardappel in de vorm van een baksteen. Dat geeft het minste overschot’, geeft Van Marion aan.

Specifieke eisen

Bij het zoeken naar nieuwe rassen bezoekt de agronoom van McCain elk jaar de rassenshows van de aardappelhandelshuizen. Daar komt hij collega’s van de concurrerende bedrijven zoals Aviko, Farm Frites en LambWeston tegen. Al deze bedrijven hebben hetzelfde lange wensenlijstje.
Van Marion: ‘Bij consumptie-, zetmeel- en fritesaardappelen willen we allemaal rassen met een hoge netto-opbrengst en de nodige ziekteresistenties. Uiterlijk en smaak zijn belangrijke specifieke wensen bij consumptieaardappelen, bij zetmeelaardappelen het onderwatergewicht. Bij fritesaardappelen hebben we te maken met een lange lijst specifieke eisen.’
Bij de zoektocht is ook bewaarbaarheid van het ras een belangrijk aspect. ‘Afnemers willen jaarrond min of meer hetzelfde eindproduct. De fritesindustrie heeft daarom behoefte aan drie à vier gelijksoortige rassen per productcategorie, vanaf land tot en met de lange bewaring. Het eindproduct is in het productieproces iets te sturen, maar een groot deel van de kenmerken moet in de aardappel aanwezig zijn als deze de fabriek ingaat.’
In de praktijk blijkt dat een aantal eigenschappen in een ras moeilijk is te combineren. Van Marion geeft een voorbeeld: ‘In de wilde aardappel zit genetisch materiaal dat kwekers gebruiken om een nieuw ras resistent te maken tegen aaltjes. Als dat lukt, komt in een aantal gevallen grauwverkleuring om de hoek kijken.’

Drogestofgehalte

De fritesindustrie wil graag een ras met een hoog drogestofgehalte. Dit geeft in het productieproces minder vochtverdamping en dus een hoger rendement. ‘Een ras met minder vocht is echter vaak blauwgevoeliger en de opbrengst is vaak gemiddeld’, zegt de agronoom.
Het wensenlijstje is de afgelopen jaren alleen maar langer geworden. Door de klimaatverandering is er internationaal steeds meer vraag naar rassen met droogte- en zouttolerantie. ‘Water is bij McCain een van de topprioriteiten’, zegt Van Marion.
Daarnaast stellen afnemers in toenemende mate eisen die te maken hebben met duurzaamheid. Rassen die onder moeilijke omstandigheden kunnen groeien - dat wil zeggen minder meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen en water - zijn daardoor in het voordeel.
Van Marion: ‘De aardappelkweekbedrijven hebben voldoende aandacht voor de fritesindustrie, dit ondanks het feit dat we met het verlanglijstje een lastige klant zijn. De kweekbedrijven zien het als een uitdaging om voor de grote fritesmarkt goede rassen te leveren. Als ze daarin succes hebben, is het ras groot weg te zetten.’
De grotere aardappelhandelshuizen beproeven de rassen zeven à acht jaar zelf, de kleinere kwekers vaak vijf à zes jaar. Daarna stellen ze de rassen beschikbaar aan potentiële klanten als McCain en kunnen deze de rassen zelf beproeven. McCain heeft in Europa proefvelden in Nederland, België, Frankrijk en Polen. Alle monsters gaan naar de vestiging in Lewedorp voor uitgebreide analyse.

Opbrengst

Het opbrengstniveau van een nieuw ras moet hoger zijn dan de bestaande standaardrassen, geeft Van Marion aan. ‘Als de opbrengst van het nieuwe ras lager is, dan moet het op andere eigenschappen fors beter scoren. Bij een lagere opbrengst moeten we als McCain het ras tegen een hogere contractprijs wegzetten. Dat past niet bij het streven om de kosten te verlagen.’
Naast de kilo-opbrengst per hectare is het aantal knollen per plant belangrijk. ‘Met veel knollen per plant kun je de pootgoedkosten beperken. Dat is ook het geval als een ras bij ruimer poten toch voldoende opbrengst haalt’, vertelt Van Marion.
De verwerkende industrie zoekt naar goede combinaties van eigenschappen. Dat is volgens Van Marion zoeken naar een speld in de hooiberg. ‘Als we de goede eigenschappen van Fontane en Innovator in een nieuw ras zouden kunnen combineren, gaan we aardig in de richting van het perfecte ras voor de fritesproductie. Dergelijke kruisingen zijn er vast geweest, maar tot nu toe nog niet tot wasdom gekomen.’
Als een nieuw ras commercieel interessant lijkt, is de teelthandleiding de laatste fase van de beproeving. ‘Een ras moet stevig genoeg zijn om de grote landbouwpraktijk aan te kunnen. Het is voor de aardappelverwerkende industrie handig als de grote bult aan akkerbouwers het ras kunnen telen.’