‘We zijn hier in Oekraïne wel wat gewend’

‘Ze haalden het oude wapen weer van stal’, verzucht Evert Jan Krajenbrink vanuit Kiev. Het hoofd van het Nederlandse consulaat kijkt er niet van op. ‘Het is vervelend, maar een maatregel als deze van de Russen zijn we hier wel gewend.’
Volgens Krajenbrink heeft de Russische ban van zuivelproducten wel invloed op de melkveesector, maar is dat relatief overzichtelijk. ‘Voor de kaasexport heeft het veel invloed. 80 procent van onze kaas gaat anders naar Rusland. Dat is echter vooral kaas van matige kwaliteit, gemaakt van melk van matige kwaliteit.’
Krajenbrink doelt daarmee op het voor Nederlandse begrippen opmerkelijke melkaanleversysteem in Oekraïne. Van de 4,5 miljard liter melk die zuivelbedrijven collecteren en verwerken, komt ongeveer de helft van zogenoemde ‘backyard’ bedrijven. Dat zijn mensen die één of een paar koeien melken en daarvan een aantal liters leveren aan de melkfabriek.
Die melk is vaak van mindere kwaliteit en brengt ook veel minder op. Gemiddeld momenteel minder dan 17 cent per kilo, terwijl de best betaalde eersteklasmelk nog zo’n 26 cent opbrengt.
De 4,5 miljard liter die verwerkt wordt tot zuivelproducten, is maar iets meer dan de helft van alle geproduceerde koemelk in Oekraïne. Het andere deel blijft op de bedrijven achter voor eigen consumptie en lokale handel. Desalniettemin zijn het door de invloed op de kaasmarkt dus vooral de kleinere boeren die lijden onder de Russische maatregelen.

Munt gekelderd

Voor de Oekraïense melkveesector als totaal speelt er een groter probleem: de sterke devaluatie van de grivna. Tot een jaar geleden was de koers zo’n 1 op 11, nu moet je bijna 18 grivna’s meebrengen voor een euro. Omdat veel producten ten bate van de melkveehouderij, zoals bijvoorbeeld krachtvoer, deels afhankelijk zijn van import, drijft dat de kostprijs sterk op.
Krajenbrink heeft een ministudie naar die kostprijsopbouw gedaan. ‘Zo’n 50 procent van de kosten op de commerciële bedrijven is gerelateerd aan geïmporteerde producten. Nu onze munt bijna de helft minder waard is ten opzichte van de euro en Amerikaanse dollar dan een jaar geleden, kun je snel berekenen dat dat veel impact heeft op de kostprijs.’
Banken kunnen of willen geen leningen verstrekken en doen ze dat wel, dan tegen rentepercentages van minimaal rond de 20 procent.

Onstabiel politiek systeem

Deze status quo herkent Pieter Talsma, die voor de firma JOZ vaak in Oekraïne werkt en getrouwd is met een Oekraïense. ‘De situatie is nu natuurlijk verslechterd, maar Oekraïne heeft al veel langer last van een onstabiel politiek systeem. Binnen een paar jaar zijn er steeds nieuwe verkiezingen waarbij werkelijk op alle posten nieuwe mensen komen te zitten. Van minister tot de lokale brandweercommandant. Dat maakt het erg lastig om strategische plannen echt door te zetten voor overheden en ondernemers.’
De handel die Talsma drijft gebeurt alleen op bedrijven met minimaal driehonderd koeien, maar die doen momenteel even niets. ‘Maar ik heb goede hoop dat dat wel weer komt. Deze maand vlieg ik weer naar Kiev en dat doe ik met veel plezier. Ondanks alles houd ik van de dynamiek en de kansen die het land biedt’, zegt hij.