Larven en wormen in veevoer

Volgens Dennis Oonincx, promovendus en onderzoeker van de vakgroep Entomologie, hebben insecten een zeer lage voerconversie omdat ze koudbloedig zijn. ‘Daardoor zijn ze bijzonder efficiënt in het omzetten van laagwaardige biomassa tot hoogwaardig eiwit.’ Gft-afval of andere organische nevenstromen, zoals slib, huishoudelijk of restaurantafval, mogen nu nog niet aan insecten worden gevoerd. Bedrijven experimenteren hier wel mee en op termijn kan veranderde wetgeving dit mogelijk maken.
De larven van de huisvlieg en zwarte soldatenvlieg en de gele meelworm en buffaloworm zijn het meest interessant als veevoergrondstof vanwege hun korte voortplantingscyclus en omdat deze insecten in staat zijn ‘afval’ te benutten. Daarnaast hebben genoemde insecten een hoog eiwitgehalte en een aminozuurpatroon vergelijkbaar met vismeel en soja-eiwit. ‘Er is meer onderzoek nodig naar geschikte soorten’, zegt Oonincx. ‘Ik verwacht dat de lijst van insecten die we kunnen benutten voor veevoer de komende jaren langer wordt.’
Technisch is het gebruik van insecten als duurzame eiwitrijke grondstof in varkens- en pluimveevoeders haalbaar. Dat bleek al in 2012 uit een haalbaarheidsstudie van Wageningen UR Livestock Research. Voertechnisch kan het eiwit uit insecten een deel van de eiwitrijke grondstoffen zoals vismeel en soja in varkens- en pluimveevoer vervangen. ‘Vleesvarkens en vleeskuikens hebben de grootste behoefte aan eiwit in het voer. Voor herkauwers zijn insecten minder interessant door bacteriële omzettingen in de pens’, zegt Oonincx.
Door de sterke groei van de wereldbevolking verwacht de voedselorganisatie van de Verenigde Naties, FAO, een verdubbeling van de vraag naar dierlijke producten in 2050. De vleesconsumptie stijgt sterk en daarmee de vraag naar eiwitrijke grondstoffen. Het gebruik van insecten in veevoer is technisch een goed alternatief voor gangbare eiwitrijke grondstoffen, maar er zijn nog belemmeringen.
De belangrijkste rem op toepassing van insecten in diervoeders is de hoge kostprijs. Insecteneiwit is momenteel twaalf keer duurder dan vismeel. Sterke schaalvergroting in de productie en verwerking van insecten is noodzakelijk om concurrerend te zijn met de standaard toegepaste eiwitrijke grondstoffen in veevoer. De wetgeving beschouwt insecten als dierlijk eiwit en veevoerfabrikanten mogen dat volgens de TSE-richtlijn niet in veevoer toepassen. De Europese regelgeving is recentelijk aangepast, waardoor insecten wel in visvoer verwerkt mogen worden.
Ook is er onderzoek nodig naar de voedselveiligheid van het gebruik van insecten als veevoergrondstof, maar dat geldt voor elke nieuwe grondstof. ‘Insecten produceren veel efficiënter hoogwaardig eiwit dan landbouwhuisdieren. Als we insecten voeren met regulier voer en rechtstreeks in humane voeding gebruiken, is dat al beter voor het milieu dan vlees eten. Als de insectenkweek met behulp van mest of organisch afval gebeurt, is er minder grond nodig en tegelijkertijd verminderen organische afvalstromen en het mestoverschot. Dat is nog veel duurzamer’, zegt De Boer, die het ook mogelijk acht om bijvoorbeeld hele insecten aan varkens te voeren met als belangrijkste doel afleiding en verbetering van het dierenwelzijn.

Onderzoek

Wageningen UR onderzoekt de komende jaren hoe ze insecten het beste kunnen kweken en verwerken tot veevoergrondstof. Het is belangrijk uit te vinden welk type verwerking (toepassing als hele insecten of als meel van insecten, larven of poppen of een eiwitfractie) het beste past bij welk doeldier. Ook is meer onderzoek nodig naar de vertering van insecteneiwit per diergroep. ‘Het is nog braakliggend terrein, waarop we net de eerste stappen hebben gezet’, benadrukt De Boer, die samen met promovendus Hannah van Zanten en Oonincx eerst de milieubelasting van insectengebruik voor veevoer in kaart brengt.
Dat gebeurt samen met een van de achttien Nederlandse producenten van insecten, waarbij de gehele levenscyclus van insecten en de verwerking tot veevoer tegen het licht worden gehouden.
‘Bij het kweken en verwerken van insecten is energie nodig voor stoken, wassen, malen en drogen. Dit energieverbruik is een van de onderdelen die we meenemen in de levenscyclusanalyse’, zegt De Boer.
Het verwerken van mest op boerenbedrijven door larven van de huisvlieg gebeurt in Nederland nog niet. In China hebben ze daar wel ervaring mee, waarbij huisvlieglarven dagelijks 35 ton verse varkensmest verwerken. Dit levert per dag 4.200 kilo verse larven en 1.050 kilo gedroogde larven op. Uit de drijfmest ontstaat droge mest ofwel zogenoemde vermicompost, een bodemverbeteraar en meststof voor planten. Ook vermindert de stankoverlast door de mest. ‘In de toekomst is het denkbaar dat ook Nederlandse varkenshouders dit toepassen’, verwacht De Boer.
Het is de vraag wat varkens- en pluimveehouders hebben aan een duurzamere veevoerproductie. ‘Het levert nu nog niet direct iets op’, zegt De Boer eerlijk. ‘Daarom is het nodig om boeren die duurzaam geproduceerd veevoer gebruiken, te belonen. Dat zou kunnen via toekenning van een milieukeur of een sterrensysteem voor hun varkens- of kippenvlees.’
Oonincx verwacht op langere termijn prijsvoordelen voor insecteneiwit, zeker bij krapte aan andere eiwitrijke grondstoffen. ‘Als het bedrijfsleven de insectenproductie sterk opschaalt en optimale productiemethoden ontwikkelt en regelgeving wordt aangepast, is er de komende jaren veel mogelijk.’
Tot slot, is het niet veel efficiënter en beter voor het milieu om insecten niet eerst aan varkens en pluimvee te voeren, maar direct te benutten voor humane consumptie? ‘Klopt, maar niet alle insecten zijn daarvoor geschikt. En als ze zijn gekweekt op afvalstromen, moeten eerst de mogelijke gezondheidsrisico’s in kaart worden gebracht’, zegt De Boer.

Acceptatie
Ook is de acceptatie van insecten eten volgens Oonincx nog ver weg. ‘Als mensen een karbonade willen eten, zijn ze niet genegen om deze te vervangen door krekels omdat dit beter is voor het milieu. Consumenten kiezen meer uit gewoonte, traditie en smaak. Dan is het goed om te streven naar een zo duurzaam mogelijke productie van vlees.’