Deloitte-directeur reageert op roemrucht rapport: 'We willen probleem blootleggen'

Klaver hield afgelopen week een korte presentatie tijdens het 'Nationaal Voedseldebat' in Den Haag. Daarin gaf hij duiding aan het rapport 'The Hidden Bill (De verborgen rekening) dat eerder deze maand verscheen. Dit rapport laat zien welke kosten en baten het huidige landbouw- en voedselsysteem oplevert. Daarbij zijn ook de maatschappelijke kosten, zoals de uitstoot van CO2 en verlies aan biodiversiteit, meegenomen.

LTO Nederland reageerde fel op dit rapport en de publicatie hierover in dagblad NRC. De organisatie vindt dat Deloitte een karikatuur maakt van de balans tussen 'kosten' en 'baten'. De geschetste scenario's voor verandering zijn volgen LTO niet realistisch. Ook stoort het LTO dat Deloitte alleen kijkt naar de primaire sector en de rest van de keten niet meetelt. Accountant Flynth vindt dat in het rapport 'simplistische conclusies' worden getrokken. Ook BBB en stikstofspecialist en chemicus Wouter de Heij lieten zich kritisch uit.

Klaver wil niet uitgebreid op de kritiek ingaan, maar erkent wel dat het rapport beperkingen kent. 'Dat leggen we in het rapport ook uit. We hebben ons bewust beperkt tot de primaire sector om een probleem bloot te leggen'.

In het rapport staat ook dat de voorgestelde alternatieve systemen - bijvoorbeeld alleen nog biologische landbouw - lastig volledig te implementeren zijn. De de analyse biedt volgens de organisatie wel inzichten in hoe de negatieve effecten van het huidige landbouwsysteem kunnen worden verminderd, en hoe het systeem kan worden aangepast om binnen de planetaire grenzen te functioneren.

Keuzes over het voedselsysteem

Klaver wijst naar de grote opgaven waar Nederland voor staat. 'Met 18 miljoen mensen op een relatief klein stukje land lopen we steeds vaker tegen grenzen aan. En dat dwingt tot keuzes. Keuzes over wonen, natuur, keuzes over mobiliteit, over recreatie en ook keuzes over het voedselsysteem.'

'Ons voedselsysteem is de afgelopen 80 jaar zeer efficiënt geworden. Waar wij in 1950 nog 40 procent van ons inkomen uitgaven aan voeding is dat nu nog maar 10 à 15 procent. Die efficiëntie heeft voordelen, maar veel externe effecten op milieu en gezondheid worden niet altijd meegenomen in de prijs. En het is onze studie die juist laat zien welke maatschappelijke kosten daarmee gemoeid zijn', zegt hij.

'Bal niet bij de boer'

'We leggen nadrukkelijk niet de bal neer bij de primaire agrarische sector', zegt Klaver. 'Als we ons voedselsysteem willen veranderen, dan vraagt dat inzet van ons allemaal. Kijken we bijvoorbeeld naar een biologische landbouw in Nederland, dan zien we dat we al jaren blijven steken op ongeveer 5 procent. We horen ook van boeren dat ze wel willen veranderen, maar dat hij garanties nodig heeft: afzetgaranties, prijsgaranties en toegang tot kapitaal om die transitie door te maken.'

De kernvraag is volgens Klaver of we doorgaan op de huidige koers en accepteren dat er externe maatschappelijke effecten zijn? Of kiezen we voor een andere richting waarbij we op de langere termijn maatschappelijke baten kunnen creëren, ook al kost dat op korte termijn inspanning en investeringen? In dat laatste geval moeten volgens hem veel invalshoeken worden meegenomen, zoals voedselzekerheid, geopolitieke spanningen en het risico op verschuiving van uitstoot naar landen.

'Het zijn complexe vragen en bestaat dus ook geen eenvoudig antwoord op de vraag hoe ons voedselsysteem robuust en toekomstbestendig ingericht kan worden. Het is daarom van belang om met elkaar de overheid graag sector, ketenpartners, wetenschappers, maatschappelijke organisaties om samen het gesprek over de toekomst van het voedselsysteem voort te zetten.'