Impact tuinbouw op voedselvoorziening en groene ruimte verdient meer aandacht

'Grote vraagstukken gaan over ruimte en grote veranderingen vinden meestal plaats op het platteland', stelt architect en voormalig Rijksbouwmeester Floris Alkemade. 'We raken meer goede landbouwgrond kwijt aan verstedelijking en de wereldbevolking blijft groeien. Dat maakt de voedselvoorziening uitdagender. Als we onze landelijke omgeving opnieuw inrichten, moeten we nadenken over intensievere vormen van productie. De tuinbouw speelt daarin een bepalende rol.'

Alkemade was twee weken geleden op het Nationaal Tuinbouwcongres een van de keynote-sprekers. De te bespreken thema's op de locatie van Brightlands Campus in Venlo waren de impact van de sector, de kracht van samenwerken en het toekomstbeeld van de tuinbouw.

Bij zijn verhaal over een nieuwe indeling van Nederland doet Alkemade de suggestie voor meerlagige tuinbouwkassen, om meer te produceren. Maar ook blijft er in zijn visie ruimte voor de aanleg van karakteristieke cultuurlandschappen met bomen en bloembollen.

In een panelgesprek gaat voorzitter Adri Bom-Lemstra van Greenports Nederland samen met enkele tuinbouwondernemers in op het verbeteren van het aanzien van de sector. Bom-Lemstra vertelt dat zij in haar rol als belangenbehartiger druk bezig is om het verhaal over gezonde voeding en de meerwaarde voor de groene omgeving beter voor het voetlicht te krijgen.

Een aanwezige glastuinder vraagt zich af waarom er nauwelijks reclamebudget is voor een sector die goed is voor een jaaromzet van ruim 30 miljard euro. Bom-Lemstra erkent dat het lastig blijft om sectorbreed geld te vragen voor imagoverbetering. Ook vindt ze niet dat de sector daarvoor bij de overheid moet aankloppen. 'Het is onze boodschap. Wij zijn daar zelf verantwoordelijk voor. Overigens draaien voor specifieke gewassen wel promotiecampagnes die succesvol zijn.'

Aardbeienteler Marcel Dings uit het Limburgse Belfeld bevestigt dat. Hij verwijst naar de Europese promotiecampagne voor aardbeien die begin dit jaar is opgestart. 'Het is gelukt dit in de keten samen op te pakken. Voor een periode van drie jaar kunnen we met een mooi budget gebruikmaken van echte marketeers.'

Tweede keynote-spreker Jan van den Berg, bijzonder hoogleraar Plant Envirogenetics aan de Universiteit van Maastricht, houdt een inleiding over gezondheidsaspecten en mogelijkheden om consumenten te inspireren tot het eten van meer groenten en fruit.

Van den Berg: 'Nederlanders eten gemiddeld nauwelijks 150 gram groenten en 150 gram fruit per dag. Van het Voedingscentrum weten we dat voor een gezond voedingspatroon 250 gram groenten en 200 gram fruit de aanbevolen hoeveelheden zijn. Duitse studies gaan daarin nog verder.'

Besparing op zorgkosten

Om het belang van gezonde voeding te onderbouwen, berekent Van den Berg de besparing op de zorgkosten voor. Hij vertelt dat van het bruto binnenlands product zo'n 10 procent nodig is voor zorgkosten. 'Ervan uitgaande dat we hierop 1 tot 5 procent besparen als we voldoende groente en fruit eten, dan betekent dat voor Nederland een besparing van 1,75 tot 8,75 miljard euro. Dit betreft alleen de directe kosten. Indirecte kosten, zoals uitval van arbeidskrachten, zijn nog niet meegerekend.'

Naast wetenschapper is Van den Berg ook werkzaam voor veredelingsbedrijf BASF-Nunhems. In die functie houdt hij zich bezig met het aantrekkelijker maken van groenten via smaak, gemak en variatie. 'Nederlandse veredelaars spelen daarbij een grote rol. Circa 35 procent van de wereldwijd gebruikte groentezaden zijn afkomstig van Nederlandse zaadfirma's. Veredeling zorgt voor een breder aanbod, maakt het eten van groenten leuker en kan gewassen bovendien nog gezonder maken door gericht te kruisen op inhoudsstoffen.'

Polarisatie voorkomen

Het panel is erover eens dat voor het inspireren van consumenten en het aantonen van de meerwaarde de sector transparanter moet worden. Volgens Stefan Lemmens van het bedrijf Dealin.Green dat zich bezighoudt met biobased toepassingen, is dat nodig om verdere polarisatie tussen producenten en consumenten te voorkomen.

Lemmens benadrukt ook dat innovaties in de tuinbouw bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen. 'Dat moeten we duidelijker communiceren. Voorbeeld is het gebruik in de glastuinbouw van CO2 dat door de industrie is uitgestoten.'

In zijn bijdrage wijst Alkemade op de fundamentele kwetsbaarheid van het landschap en het voedselsysteem. Klimaatverandering en gebrek aan biodiversiteit zorgen er volgens hem voor dat andere keuzes nodig zijn. 'We moeten meer doen met minder en ervoor zorgen dat de consument geen spoor van verwoesting achterlaat', stelt hij.

'Nu gebruiken we 72 procent van de landbouwgrond voor de productie van zuivel en vlees. Als we meer plantaardig consumeren, houden we meer grond over voor bijvoorbeeld natuur', vervolgt Alkemade. 'Ook dat is een kwestie van keuzes maken.'

Cyberabonnement versterkt digitale veiligheid

Het Groenten en Fruit Cyberabonnement, dat is gelanceerd tijdens het Nationaal Tuinbouwcongres, ondersteunt tuinbouwbedrijven in de bescherming tegen toenemende cyberdreigingen. Het gratis abonnement biedt voor de hele keten toegang tot updates over cyberveiligheid, praktische tools en checklists, en actuele dreigingsinformatie.

Volgens voorzitter Adri Bom-Lemstra van Greenports Nederland is digitale veiligheid een belangrijke randvoorwaarde voor ondernemers in het tuinbouwcluster. 'Het is een onderwerp dat blijvend aandacht verdient', vindt zij.

Mede-initiatiefnemers van het abonnement zijn GroentenFruit Huis en het Cyberweerbaarheidscentrum Greenport. Zij wijzen op het versnelde tempo van de digitalisering in de tuinbouwsector en waarschuwen dat digitale vooruitgang nieuwe risico's met zich meebrengt. Die risico's variëren van phishing en ransomware tot datalekken en sabotage.