'Krimp van veestapel alleen haalt land niet van stikstofslot'

De kern van de Europese stikstofregelgeving ligt vast in de Habitatrichtlijn die, zo staat in de tekst, geen dreigende verslechtering van de natuur toestaat. In die tekst staat ook dat dit wel met aandacht voor het in stand laten van sociaaleconomische structuren dient te gebeuren. In de Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Stikstofwet) is het 'halen van natuurdoelen' verenigd tot 'een reductie van stikstofdepositie en -uitstoot'.

In 2021 zijn zelfs resultaatverplichtingen voor de jaren 2025, 2030 en 2035 vastgelegd in die Stikstofwet. Deze zijn met de inzichten van nu niet te realiseren. In januari van dit jaar riep de rechter de Nederlandse staat dan ook op de wet aan te passen. Maar volg je de uitingen over het 'stikstofslot' in de media, dan lijkt het erop dat 'reductie van stikstofdepositie' is teruggebracht tot 'krimp van de veestapel'.

Om het verschil tussen de Stikstofwet en de Meststoffenwet te duiden: de Meststoffenwet en het fosfaatplafond vragen om een krimp van de veestapel van 5 tot 8 procent. Maar voor de Stikstofwet is in de basis geen krimp nodig. Hooguit kunnen veestallen in een straal van 500 meter rondom overbelaste natuurgebieden een knelpunt vormen. Met andere woorden: geen krimp van de veestapel, maar hooguit ver- of uitplaatsing van veehouderijbedrijven uit die zone.

Om de ambitie van een reductie van 50 procent in stikstofdepositie en -uitstoot te realiseren, wordt vanuit de veehouderijsectoren een reductie van de ammoniakuitstoot van 42 tot 46 procent verwacht. Dit vergt een aanpak op meerdere sporen, maar vraagt ook vooral om een aanpak bij de bron. En die bron is niet de omvang van de veestapel, maar het bij elkaar komen van urine en mest.

Oplossingen zijn weidegang of het toepassen van een vloer die urine en mest direct scheidt. Verder helpt het om dikke mest of de vaste fractie te composteren. Dat is voor het bodemleven eveneens een goede stap voorwaarts. Ook kan kunstmest vervangen worden door groene kunstmest (renure) uit de bewerkte dunne fractie of urine. Met management (doelsturing) is tevens reductie te bereiken. Dit heeft vooral te maken met bemesting en voeding. Hoe dan ook, alleen met een breed pakket kan de veehouderij die bijdrage van 42 tot 46 procent realiseren en kan een krimp van de veestapel worden voorkomen.

Met een afname van het aantal stallen rond natuurgebieden of de reductie van stikstofdepositie en -uitstoot komt Nederland niet van het vergunningenslot. Daarvoor moet eerst de Stikstofwet worden aangepast. Vooral het begrip 'additionaliteit' zorgt ervoor dat krimp van stallen of reductie van uitstoot er niet direct voor zorgt dat nieuwe vergunningen verstrekt kunnen worden. Verder zijn de in de wet opgenomen reductiepercentages in een termijn van vijf jaar onuitvoerbaar. Veel maatregelen zijn immers nog 'niet erkend' of 'onvoldoende geborgd'.

De Stikstofwet lijkt het de gewone burger en boer onnodig moeilijk te maken, onder meer door intern salderen vergunningplichtig te maken. Daarom wil demissionair landbouwminister Femke Wiersma de drempelwaarde verhogen. Al lijkt de Tweede Kamer dat te willen voorkomen. De huidige lage drempelwaarde zorgt er echter wel voor dat de politiek zich genoodzaakt voelt om de Stikstofwet onder de loep te nemen. En dat kan weleens het begin van de oplossing zijn.