Duurzaam spuiten vereist meer maatwerk

Achtergrond Glasgroenten Koen van Wijk 03 sep 2025 om 10:07uur

De verschuiving van chemie naar groene gewasbescherming vraagt om optimalisering van de spuittechniek. Groene contactmiddelen moeten het gewas overal raken. Precisietechniek en hulpmiddelen geven meer spuitrendement.

'De werkingsmechanismen van de nieuwe generatie biologische en laagrisicomiddelen zijn meestal anders dan die van de vertrouwde chemische middelen. Vaak werken ze op basis van contactwerking; dus moet de plant overal worden geraakt om ziekten en plagen in te dammen', stelt projectleider Sergio Harinck van Vertify.

'Met de huidige spuittechnieken kunnen we bijvoorbeeld de onderkant van het blad niet of nauwelijks raken. Als de sector de stap naar contactmiddelen volledig zet, dan kunnen telers met deze spuitapparatuur onvoldoende uit de voeten', vervolgt de projectleider.

Harinck was betrokken bij de pilot Precisie Gewasbescherming, die van 2021 tot en met 2024 is uitgevoerd door Vertify, Botany en Glastuinbouw Nederland als onderdeel van het programma Weerbaarheid in de praktijk. Doel was het ontwikkelen, testen en demonstreren van nieuwe en verbeterde toepassingstechnieken, zodat de afhankelijkheid van gewasbeschermingsmiddelen afneemt.

Knelpunten in beeld

Samen met telers, onderzoekers, toeleveranciers en fabrikanten zijn de knelpunten in beeld gebracht en zijn verbeteringen besproken. De uitkomsten van de pilot zijn recent gedeeld met telers en andere geïnteresseerden. Harinck: 'De pilot was nodig door verschillende veranderingen in de sector.'

Met minder vloeistof kun je hetzelfde bereiken, met minder middel dat afdruipt

Sergio Harinck, projectleider spuittechniek Vertify

De projectleider doelt op de krimp van het middelenpakket en de verschuiving van traditionele chemische middelen naar meer biologische en laag-risicomiddelen. Daarnaast is er de eis om de milieu-impact via emissies te verlagen.

Een belangrijke rol is weggelegd voor optimalisatie van spuittechnieken. De eerste haalbare verbeterpunten liggen in meer precisie bij de afstelling van de huidige spuitapparatuur. In veel gevallen wordt nu de spuit erbij gepakt zonder de afstelling te wijzigen.

'Verandering van druk en het watervolume kan het resultaat verbeteren en de emissie verlagen. Voorheen spoten telers vaak met 10 bar, maar uit de pilot blijkt dat 4 tot 6 bar een betere bladbedekking geeft. De druppels hebben dan meer gewicht en energie, komen dieper in het gewas en er ontstaat minder drift', legt Harinck uit.

Uit tests blijkt ook dat het watervolume omlaag kan. 'Met minder vloeistof kun je hetzelfde bereiken, terwijl minder middel afdruipt', licht Harinck toe. 'Andere doppen helpen ook. Een dop met een hoek van 80 graden is standaard, maar met 40 graden blijkt de vloeistof dieper het gewas in te dringen, terwijl je dan minder volume spuit.'

Een van de conclusies uit de pilot is dat de optimale spuittechniek wordt bepaald door een combinatie van factoren: spuitapparatuur, watervolume, druk, doptype, hoek en afstand. De onderzoekers adviseren telers om voor elke situatie opnieuw te beoordelen wat de beste instellingen zijn. Die hangen af van de gebruikte techniek, maar ook van de stand van het gewas, de plaag, het moment van bespuiten, het weer en het type middel.

Door een fluorescerende stof toe te voegen, kunnen telers in het donker de bladbedekking checken. © Koen van Wijk

'Om duurzaam te werken vraagt elke bespuiting maatwerk', benadrukt de projectleider. Een voorbeeld van een goede combinatie bleek tijdens een praktijkproef in tomaat en roos. Met een dophoek van 40 graden, een lage druk van 4 bar en rijsnelheid van 35 meter per minuut werd de beste bladbedekking behaald. Doppen met luchtondersteuning vertoonden in de proeven een slechtere bladbedekking.

Ook Syngenta doet al jaren onderzoek naar een beter spuitrendement in de glastuinbouw. De leverancier van gewasbeschermingsmiddelen zet in op het gebruik van hulpstoffen om elke druppel op de juiste plek te krijgen.

Syngenta-adviseur Caroline van den Hoek stelt dat je met de verschuiving naar biologische middelen een bladbedekking van nagenoeg 100 procent nodig hebt. 'Die middelen werken anders dan chemische, die vaak door de plant heen worden getransporteerd. Dat stelt andere eisen aan spuittechniek.'

Hogere gewasdichtheid

Verder wordt het volgens Van den Hoek lastiger om goed bij het gewas te komen, door de komst van meer robotisering in de kas en een steeds hogere gewasdichtheid. Syngenta organiseert al jaren spuitdemo's voor groepen telers om inzichtelijk te maken hoe wordt gespoten en wat hulpstoffen doen. Deze stoffen zijn er in verschillende soorten, zoals uitvloeiers, hechters, penetrators, opnameverbeteraars en depositiebeperkende middelen.

'Maar mijn verhaal begint altijd met de boodschap: gebruik het juiste type spuitdop, controleer de doppen en de afstelling en hanteer de juiste rijsnelheid en druk. Eerst moeten de spuittechniek en het watervolume in orde zijn, daarna kun je pas met hulpstoffen het resultaat verder optimaliseren', aldus de adviseur.

Het is nog niet bekend of de pilot Precisie Gewasbescherming een vervolg krijgt, maar volgens projectleider Harinck is dit wel wenselijk. 'Hoewel een bewustwordingscampagne ook onderdeel was van de pilot, zijn we er nog lang niet. Er is genoeg werk aan de winkel, zeker met de strenge eisen van de Kaderrichtlijn Water op komst.'

Van den Hoek sluit zich daarbij aan: 'We kunnen met zijn allen nog een inhaalslag maken. De expertise over nauwkeurig spuiten die wij al jaren delen, blijkt nog vaak een eyeopener voor telers. Ik denk dat het verhaal wel landt, maar dat nog maar een selecte groep hier daadwerkelijk mee aan de slag gaat.'

Spuitapparatuur in glastuinbouw moet meegroeien

Onderzoekers en middelenleveranciers stellen dat de gewenste precisiegewasbescherming met de huidige spuitapparatuur niet kan worden gerealiseerd. Met een normale spuitboom is het volgens hen bijna niet te doen om ook de onderkant van het blad te raken, waar plaaginsecten als trips, luis en wittevlieg zich ophouden. De glastuinbouw is voor leveranciers een relatief kleine markt en ook de eisen aan driftreductie liggen lager dan bij buitenteelten. Dat zou de beperkte innovatie verklaren. Bij Royal Brinkman vindt onderzoek plaats naar verbetering van de spuittechniek om zo in te spelen op de benodigde verduurzaming. 'We hebben praktijktesten gedaan waarbij onze horizontale spuitbomen zijn voorzien van software om de instellingen op maat te kunnen aanpassen. Telers moeten daarmee selectiever kunnen spuiten en per behandeling het volume, de spuithoek, druppelgrootte en gewaspenetratie kunnen regelen', vertelt productmanager René Mondt. Komend najaar wordt de proef uitgebreid naar permanent gebruik bij twee teeltbedrijven. Dat moet voldoende gebruikservaringen en data opleveren om de techniek volledig door te ontwikkelen en kennis te krijgen van de besparing op het middelengebruik. 'Uiteindelijk verwachten we dat telers hiermee significant minder middelen nodig hebben. Dat is gunstig voor de duurzaamheidseisen aan de tuinbouw, maar geeft ook een mooie kostenbesparing', aldus Mondt. Mogelijk wordt de nieuwe besturing uitgebreid naar de spuitrobots van Berg Hortimotive, die Royal Brinkman ook levert.