Kwart eeuw grasland om Brabantse natuur te ontlasten

Wie via de Snoertsebaan en Eikenlaan naar de boerderij van Arjan Manders aan het Leegveld rijdt, ziet links en rechts van de weg grote plassen waar ganzen, eenden en andere watervogels rustig dobberen. Wie niet beter weet, zal denken dat het uitlopers zijn van Natura 2000-gebied de Deurnsche Peel die hier al decennia lang liggen.

Maar niets is minder waar. Want de grote plassen zijn stuk voor stuk voormalige boerenpercelen waar enkele jaren geleden nog vee op graasde of mais op stond. De bijbehorende stallen, vaak nog zeer modern, liggen er verlaten bij.

Met kades van maximaal een meter hoog zijn de gras- en bouwlanden door mensenhanden geschikt gemaakt om zolang en zoveel mogelijk water te bergen en de grondwaterstanden op standje maximaal te houden. Het doel van deze transformatie van het boerenlandschap in Zuidoost-Brabant is om het veenmos in het nabijgelegen natuurgebied alle ruimte te geven en het leven van de aanwezige, vanuit natuurperspectief ongewenste, berken zo zuur mogelijk te maken.

Dat laatste lukt aardig, want de rijen afstervende witte boomstammen zijn prominent aanwezig. Of het veenmos profijt heeft van de hoge grondwaterstanden in de omgeving is een kwestie van de lange adem.

Aan het einde van het Leegveld, vlakbij de Griendtsveenseweg, ligt het bedrijf van Arjan Manders en zijn zwager Arjan van Leeuwen. Het is één van de laatst overgebleven melkveehouderijen aan de Brabantse kant van de Deurnsche Peel. 'Je hebt het gezien, bijna iedereen is gestopt', doelt Manders op de ondergelopen percelen ten zuiden van zijn stallen.

Veel veehouders hebben hun gronden verkocht, verpacht, of hebben een groot deel ervan nog in gebruik als bouwland voor akkerbouw. En de percelen het dichtst bij de Deurnsche Peel zijn bijna allemaal onder water gezet.

Drainage en infiltratie

Hoewel er bij Manders nog geen sprake is van een waterballet, heeft ook hij in overleg met het waterschap en provincie de grondwaterstanden op enkele percelen verhoogd. En wel met een regelbaar drainage- en infiltratiesysteem, zodat hij nog steeds enigszins zelf aan roer staat van de grondwaterstand.

Grond kopen in deze regio is voor een doorsnee melkveehouder veel te duur, met meterprijzen die oplopen tot ruim 15 euro. Dus zijn vrijkomende percelen vaak een prooi voor akkerbouwers uit de wijde regio. Toch heeft Manders 4 hectare grond nabij zijn huiskavel kunnen bemachtigen. En wel via de gloednieuwe BGvG van de provincie. 'Ik wilde de grond graag hebben, maar kopen legt een te grote druk op de liquiditeit van ons bedrijf', stelt hij.

'Toen de regeling in beeld kwam, vonden we het al snel een interessante optie', vervolgt Manders. 'In overleg met de provincie hebben wij de grond gekocht en direct doorverkocht aan de provincie. En vervolgens pachten wij het perceel terug voor een periode van 26 jaar. Op die manier is iedereen er gelukkig mee.'

Geen prijsopdrijving

De provincie wil en mag geen prijsopdrijvende werking bewerkstelligen, dus koopt 'Den Bosch' de grond aan voor een reële marktwaarde op basis van taxatie. Daarbij vindt een correctie op de waarde plaats omdat er een kwaliteitsverplichting op rust. Daarmee daalt ook de pachtprijs.

Manders werd over de ins en outs van de regeling bijgepraat door Gerard Willems, adviseur namens de provincie Noord-Brabant. Hij weet alles over de regeling én over de gronddruk in De Peel. 'Als provincie willen we in de zogenoemde attentiezones met waterdoelen graag grasland behouden. Want daarmee realiseer je de waterkwaliteits- en kwantiteitsdoelen sneller en makkelijker dan met akkerbouwgewassen of andere intensieve teelten.'

De BGvG is in maart van kracht geworden en interessant voor ondernemers die hun grondareaal willen uitbreiden. 'We willen alle vormen van akkerbouw weren en alle vormen van grasland stimuleren, van puur raaigras tot mengsels met klaver of kruidenrijk grasland. Als het maar gras is', aldus Willems.

Extensiever worden

En dat gaat er dus gebeuren met de 4 hectare die over enkele weken officieel door Manders en zijn zwager wordt gepacht voor een periode van 26 jaar. Na afloop hebben ze het eerste recht van koop of verlenging van de erfpacht.

Ze willen met meer grond onder de veestapel extensiever worden. 'In het licht van de politieke discussies over grondgebondenheid van bedrijven is deze regeling voor ons interessant', blikt de melkveehouder vooruit. 'Wij kunnen op deze manier verder op het spoor van extensivering. Betaalbare grond aankopen, is hier gewoon moeilijk. Met koop leg je je voor twintig jaar vast, en er komen nog meer investeringen aan.'

Race om grond

De contracten zijn getekend en akte passeert binnenkort bij de notaris. Manders is de eerste deelnemer aan de regeling. Van een wachtrij is nog geenszins sprake, maar Willems weet dat meer melkveehouders interesse hebben.

'Akkerbouwers hebben simpelweg meer geld in de zak dan een koeienboer te besteden heeft om melk te produceren. Deze regeling biedt melkveehouders de mogelijkheid om toch mee te doen in de race om de grond. En tegelijkertijd helpt het om de water- en natuurdoelen te bereiken. Een mooie dubbelslag dus.'

Voor deelname aan de BGvG gelden de volgende regels en voorwaarden:

• De provincie koopt het perceel tegen de taxatiewaarde en geeft het in erfpacht uit met de kwalitatieve verplichting;
• Het perceel wordt afgewaardeerd (bijvoorbeeld met 20 procent). Over het afgewaardeerde bedrag wordt een canon van 2,25 procent gehanteerd;
• Een perceel is minimaal 2 hectare en moet in de attentiezone waterhuishouding liggen, en buiten het Natuurnetwerk Brabant (NNB);
• Het perceel moet grasland blijven voor de duur van de pachtovereenkomst (die 26 jaar bedraagt);
• Bemesten met zowel dierlijke mest als kunstmest is toegestaan;
• Gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is toegestaan.

Volgens Gerard Willems, Adviseur aanpak Piekbelasting en verbinder in het buitengebied van de provincie Noord-Brabant, biedt de BGvG ondernemers de mogelijkheid om een perceel via erfpacht te financieren en duurzaam in gebruik te nemen. En om de waarde, die door toekomstig beleid onder druk komt te staan, uit een dergelijk perceel te halen door het te verkopen aan de provincie en terug te pachten. Met de opbrengst kan de ondernemer eventueel een perceel buiten de attentiezone kopen (dat waarschijnlijk wel zijn waarde behoudt).