Geitensector zoekt toekomst met draagvlak

'We streven ernaar dat de melkgeitenhouderij in Nederland van het slot gaat. Om draagvlak in de samenleving te houden, moet bedrijfsontwikkeling bijdragen aan verduurzaming van onze mooie sector', zegt voorzitter Jos Tolboom van LTO-vakgroep Geitenhouderij. Om de gewenste verduurzaming van de melkgeitenhouderij gestalte te geven, werkt de sector nauw samen met Wageningen University & Research (WUR).

Sinds ongeveer vijf jaar geldt in de meeste provincies een geitenstop. Bestaande geitenhouderijen mogen niet uitbreiden en nieuwvestiging is niet mogelijk. Provinciale overheden zetten de geitensector op slot nadat onderzoeksresultaten werden gepubliceerd die een verhoogde kans op longontsteking voor buurtbewoners rond een geitenbedrijf lieten zien.

'Provincies zullen de geitensector niet oneindig op slot laten zitten. Het is ook de vraag of dat juridisch houdbaar is. De sector ziet wel in dat maatschappelijk draagvlak hard nodig is om ruimte voor ontwikkeling te krijgen', stelt onderzoeker Nico Bondt van Wageningen Economic Research.

'Als onderzoekers hebben we gesproken met provinciale overheden en diverse maatschappelijke organisaties en experts. De uitkomsten hebben we vertaald in een set aandachtspunten die de sector kan aangrijpen om te komen tot een maatschappelijk gedragen, duurzame bedrijfsontwikkeling van individuele melkgeitenbedrijven', legt Bondt uit.

Het onderzoek naar maatschappelijke wensen en eisen laat zien dat geitenbedrijven zich op verschillende gebieden moeten onderscheiden. Bondt: 'Geitenhouders moeten een goede buur zijn. Naast het wegnemen van gezondheidsrisico's hebben we het dan ook over andere zaken. Denk aan het tegengaan van overlast door bijvoorbeeld geur of vervoersbewegingen. Inpassing van de bedrijfsgebouwen in het landschap kan voorkomen dat mensen zich storen aan het aanzicht van geitenbedrijven.'

Geïnterviewden hebben soms moeite met de schaalvergroting in de geitenhouderij. 'Mensen leggen vaak een verband tussen grotere aantallen geiten op een bedrijf en risico's voor de volksgezondheid, het welzijn van individuele dieren en een grotere kans op milieuproblemen', ziet de onderzoeker.

Bondt wijst op de manier waarop veel mensen tegen grootschaligheid aankijken. 'In ons onderzoeksrapport wordt het perspectief van de burger uitgebreid beschreven.'

Goede zorg voor dieren

Goed voor de dieren zorgen hoort ook bij het verwerven en behouden van maatschappelijk draagvlak. In de geitenhouderij is al jaren discussie over de jongste dieren op het bedrijf. Dan gaat het vooral over de bokjes die moeilijk tot waarde zijn te brengen en daardoor soms te weinig aandacht krijgen.

Dierenwelzijn is ook een punt van aandacht. 'Dieren moeten de kans krijgen zoveel mogelijk hun natuurlijke gedrag te ontplooien. Geiten klimmen graag. Het zou goed zijn om er als sector over na te denken of en hoe je geiten klimmogelijkheden kunt bieden. Misschien is dat iets waar vooral de jonge dieren behoefte aan hebben en de melkgevende geiten minder', aldus Bondt.

Het bieden van een uitloop buiten de stal zou niet alleen prettig zijn voor de geiten, maar kan volgens de WUR-onderzoeker ook bijdragen aan het draagvlak voor de sector. 'Geiten grazen niet zoals koeien, volledige weidegang is misschien niet nodig. Met een uitloop buiten de stal kun je al veel bereiken. Burgers zien graag dat dieren naar buiten kunnen.'

Emissiereductie

Op het gebied van milieu ligt het voor de hand dat de geitenhouderij werkt aan het terugdringen van emissies. Een doelstelling die ook voor andere veehouderijsectoren geldt. 'De vraag is hoe je dat in de geitenhouderij aanpakt. Alle stallen voorzien van luchtwassers?'

Vrijwel alle melkgeitenbedrijven werken met potstallen, geeft Bondt aan. 'Uit het oogpunt van dierenwelzijn heeft dat voordelen, maar dit staltype is niet het gunstigst op het gebied van broeikasgassen en stikstof. Maar overstappen op een stal waarin de geiten op een roostervloer leven lijkt niet gewenst.'

De geitenhouderij wil werken aan meer maatschappelijk draagvlak, stelt LTO-vakgroepvoorzitter Tolboom. 'Zeker als ons dat helpt om bedrijfsontwikkeling weer mogelijk te maken. We beseffen dat overheden en samenleving kritisch kijken naar onze sector. Wildgroei van bedrijven willen we voorkomen. Tegelijkertijd moeten we zorgen dat eisen waarmee ondernemers te maken krijgen haalbaar en betaalbaar zijn.'

De sectororganisaties buigen zich ook over de vraag hoe je kunt borgen dat geitenhouders voldoen aan de duurzaamheidseisen. Bondt: 'Je zou het kunnen koppelen aan een bestaand kwaliteitssysteem als Kwaligeit, of inbouwen in de Duurzame Geitenzuivel Keten.'

Een andere optie die de WUR-onderzoeker oppert, is om het buiten de sector te laten liggen. 'Bijvoorbeeld bij de provincies. Denk aan de manier waarop Noord-Brabant de Brabantse Zorgvuldigheidsscore Veehouderij toepast.'

Tolboom heeft nog geen voorkeur. 'In samenspraak willen we keuzes maken over de gewenste koers die we gaan varen. Wat vaststaat is dat we ambitie en visie moeten tonen om onze sector weer in beweging te krijgen', besluit hij.

Onderzoek naar effect geitenhouderij op volksgezondheid

Omwonenden binnen 1,5 tot 2 kilometer afstand van een geitenhouderij hebben een verhoogd risico op een longontsteking, zo blijkt uit meerdere studies en onderzoeken. Hoe dit komt is nog niet duidelijk. Het RIVM, Wageningen University & Research en kennisorganisatie Nivel proberen dit met een aantal onderzoeken te achterhalen. Zo brengen de onderzoekers in kaart welke ziekteverwekkers een rol spelen bij mensen die met een longontsteking bij de huisarts komen en in de buurt van een geitenhouderij wonen.

Om beter te begrijpen waarom longontsteking vaker voorkomt in de nabijheid van geitenhouderijen, mikken de onderzoeksorganisaties niet alleen op longontstekingspatiënten, maar voeren ze ook gezondheidsmetingen uit bij omwonenden zonder longontsteking. Op deze manier willen ze te weten komen wat de verschillen zijn in ziekteverwekkers bij mensen met en zonder longontsteking. En of bepaalde ziekteverwekkers verband houden met het wonen in de buurt van geitenhouderijen.

Ook loopt er onderzoek om in beeld te brengen met welke ziekteverwekkers geitenhouders en hun medewerkers te maken hebben. Verder brengen de onderzoekers in kaart welke ziekteverwekkers op geitenhouderijen aanwezig zijn en of er verschillen zijn tussen soorten geitenhouderijen en plekken op de bedrijven. Metingen in de buitenlucht moeten duidelijk maken of ziekteverwerkers die op geitenbedrijven voorkomen en longontsteking veroorzaken ook in de leefomgeving van mensen zijn te meten.

De eindrapportage van alle onderzoeken is op zijn vroegst gereed in 2024.