Grondig boeren met aardappelen: op maat bemesten vraagt andere mentaliteit

Na twee groeiseizoenen zijn al de eerste stappen voorwaarts gezet. Anders en op maat bemesten resulteert in meer knollen, een hogere opbrengst en een lager nitraatresidu. Guido Schriever en Chris van Laarhoven, kartrekkers van het project, winden er geen doekjes om: de aardappelteelt heeft een grote uitdaging.

'Vanuit de Europese Nitraatrichtlijn geldt een norm van 50 milligram nitraat per liter grondwater', vertelt Schriever, projectleider bij Arvalis. 'In de aardappelteelt is het heel lastig om deze norm te halen. Het nitraatresidu, de hoeveelheid stikstof die overblijft na de teelt, ligt bij aardappelen namelijk veel hoger dan in andere teelten. Dat zien we vooral op de zandgronden, maar ook op andere grondsoorten.'

Volgens Schriever heeft dit onder meer te maken met het feit dat intensief wordt bemest in de aardappelteelt. Ook de intensieve grondbewerking speelt een rol. 'Hierdoor ontstaat een bouwvoor met een losse structuur. Dit stimuleert de bodembiologie, die zorgt voor mineralisatie van organische stof. Dit resulteert in extra nitraat in de bodem.'

De heren benadrukken dat het hoge nitraatresidu een serieuze bedreiging vormt voor de aardappelteelt. 'Wanneer er niets verandert, bestaat het risico dat de overheid de teelt in bepaalde regio's gaat verbieden', zegt Schriever.

De Arvalis-adviseur geeft aan dat aardappelen al jarenlang op dezelfde manier worden bemest. Telers zetten doorgaans dierlijke mest, kali- en stikstofkunstmest in. En dit allemaal aan het begin van de teelt. 'Omdat de plant de nutriënten in de verkeerde volgorde en hoeveelheid krijgt, raakt de hormoonbalans verstoord en daardoor ook de verhouding wortels/loof en de knolzetting', geeft Schriever aan.

Verstoorde hormoonbalans

Volgens Van Laarhoven van Van Laarhoven Tuinbouwadvies leidt het gehanteerde bemestingsregime ertoe dat het gewas na het planten vooral blad aanmaakt. 'De wortelontwikkeling blijft daarentegen achter. Dit komt met name doordat in het begin veel stikstof wordt gegeven. Door de verstoorde hormoonbalans groeit de plant ook anders, er ontstaat een waterige, slappe plant die ziektegevoelig is. En het overvloedige loof zorgt voor meer verdamping, waardoor extra moet worden beregend.'

Om verandering te brengen in de geschetste situatie, startten de LLTB en Arvalis in 2021 onder de vlag van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer met het project Grondig boeren met aardappelen. Hierbij wordt op vier satellietbedrijven geëxperimenteerd met een ander bemestingsregime. 'Hiervoor is een speciale teeltstrook ingericht op de bedrijven, waardoor we eenvoudig een vergelijking kunnen maken met de reguliere teelt', zegt Schriever.

Weerbaar gewas

Doel van het project is om te komen tot een weerbaarder gewas dat qua wortel- en loofgroei in balans is. Ook het verlagen van de stikstofgift is een speerpunt om te komen tot de noodzakelijke verlaging van het nitraatresidu. Maar dit betekent niet dat op de satellietbedrijven helemaal geen stikstof meer wordt gegeven.

Het afgelopen groeiseizoen werd aan het begin van de teelt drijfmest opgebracht, om een basis aan stikstof en kali mee te geven. Van Laarhoven: 'In de eerste groeifase gaven we vervolgens calcium, magnesium, fosfor, borium en diverse biostimulanten mee, om de wortelontwikkeling en knolzetting te stimuleren. In de tweede fase dienden we kali toe om de knolvorming een impuls te geven, en stikstof om het loof groen te houden.'

Biostimulanten

Schriever voegt toe dat in de knolvullingsfase ook biostimulanten werden ingezet om de aanmaak van ethyleen te remmen en op die manier zo dik mogelijke knollen te kunnen realiseren. 'Vaak strooien telers stikstof hiervoor, maar dat deden wij dus niet. Het is ook belangrijk om te benoemen dat wij de bemesting afstemden op tussentijdse bodemmonsterresultaten.'

De geschetste strategie sorteerde effect. Er was sprake van een betere hormoonbalans en een betere plantgroei. 'Dat betaalde zich onder meer uit in iets meer knollen en meer uniforme knollen dan in de reguliere teelt', zegt Van Laarhoven. 'Ook kwam de opbrengst 5 tot 10 procent hoger uit.' Schriever benadrukt dat ook het nitraatresidu lager lag. 'We haalden de norm nog niet, maar het gaat wel de goede kant op. Dit jaar hopen we hierin verdere stappen te kunnen zetten.'

Naar de plant kijken

Anders en op maat bemesten vergt ook het nodige, laat Schriever weten. 'Telers moeten anders en vooral meer gaan nadenken over bemesting, er is een mentaliteitsverandering nodig. Het hanteren van een standaard bemestingsrecept hoort tot het verleden, telers moeten veel meer naar de plant gaan kijken.'

Neem aan het begin van de teelt een bodemmonster, maak op basis daarvan een bemestingsplan en doe gedurende de teelt nog bodem- en plantmetingen om bij te sturen, tipt Schriever. 'Dit maakt de bedrijfsvoering een stuk complexer, maar levert ook veel winst op.'