Denkkracht van boer is nodig bij maatwerk in regio

Alle stakeholders kwamen op woensdag 5 november samen op proefbedrijf Vredepeel. Hier wordt een van de mogelijke modellen onderzocht: het akkerbouw-groentesysteem. Enkele andere modellen die aansluiten op de regio zijn grondgebonden melkveehouderij, natuurinclusieve melkveehouderij, gebiedsgebonden varkenshouderij en 'jouw idee'. Dat laatste staat voor een vrij in te vullen systeem, mits het een duurzame rol kan spelen in de regio.

Kwartiermaker Marinus van Dee legt in zijn openingswoord de noodzaak van samenwerking in de regio op tafel. 'Je kunt hier geen visie hebben op de akkerbouw als je niet samenwerkt met de veehouderij', stelt hij. In Oost-Brabant en in Limburg is het zelfs een gegeven dat sectoren het meeste bereiken door samen te werken.

Daarom zijn varkenshouders, melkveehouders, groentetelers en akkerbouwers allemaal uitgenodigd bij het ontwerp van de Boerderij van de Toekomst. Vijf jaar later liggen er meerdere proeflocaties in de regio. Samen ontwikkelen ze een breed gedragen systeem voor de praktijk, uitgaand van de bodem.

De samenwerking levert eerder bouwstenen dan een blauwdruk. In die zin hebben de partijen het al snel over een 'sterk netwerk, handvatten en vooruitgang'. Maar er is zeker praktische kennis in ontwikkeling, dus helemaal zweven gaan de deelnemers niet. Onderwijs, machinefabrikanten, overheden, in totaal 46 partijen tekenen voor de Boerderij van de Toekomst op zuidoostelijk zand.

Complexe problemen

Lars Kramer van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur zegt dat het de bedoeling is om twaalf tot achttien verschillende experimenteerlocaties te krijgen 'om de kennis te laten landen in de praktijk'.

Sander Groenen, programmamanager MKB bij AgriFood Capital, geeft aan dat dit ook nodig is, omdat 'de problemen dermate groot en complex zijn geworden dat je bij het oplossen wel klein moet beginnen'. Bij zaken als stikstof en waterkwaliteit zoeken de gespecialiseerde landbouwbedrijven elkaar op, zoekend naar oplossingen.

In De Peel werkten overheden al eerder aan een gezamenlijk plan. Brabants gedeputeerde Marc Oudenhoven (Lokaal Brabant) spreekt over een 'levend laboratorium'. Hij stelt dat een visie alleen vanuit lef vorm krijgt. 'Ik heb het over boeren die hun denkkracht gebruiken en hun schuren openzetten.'

Melkveehouder Frank Mijs uit Bladel zet al de nodige jaren zijn denkkracht in. Hij doet wat hij kan als het gaat om innovatie en vraagt daarvoor waardering van de samenleving. 'Nu draait het vaak te veel om emotie, terwijl we op basis van data moeten werken. Als wij het goed doen, geef ons dan de ruimte om te ondernemen.'

Negatieve effecten

Tijdens de rondgang over de percelen van het regionale proefbedrijf biedt onderzoeker Brigitte Kroonen een kijkje in de geschiedenis. 'De landbouw is hier nog maar een kleine honderd jaar actief. Eerst waren we gericht op een hoge productie van planten en vee. Maar er waren negatieve effecten bij de intensieve landbouw. Zo leverde dit bodemgebonden ziektes op, nitraatverlies naar het grondwater en gewasbeschermingsmiddelen in het milieu.'

De situatie zet aan tot nadenken, maar emissiereductie kan langs meer wegen worden bereikt. Het is dan de vraag welke de beste is. Kroonen geeft als voorbeeld het zaaien van groenbemesters in het najaar: 'Maar hoe gedragen suikerbieten zich ten opzichte van dat nitraatverlies? Moet je ze langer laten staan of is het juist goed om het blad af te voeren?'

Het draait om goede keuzes binnen landbouwsystemen of het toevoegen en/of weglaten van dingen, stelt de onderzoeker. 'Data daarvoor moet komen uit het onderzoek, hier op de grens van Oost-Brabant en Limburg.'

Nitraat

De rode draad in het onderzoek dat vanaf begin jaren negentig plaatsvindt, is nitraat. Door kritisch om te gaan met mest konden de nitraatgehalten dalen van 150 milligram naar de helft. 'Toen we ook het landbouwsysteem extensiever maakten, gingen we gemiddeld naar 50 milligram. Maar zo ziet de wereld er in de praktijk niet uit in het zuiden', stelt Kroonen.

Met vanggewassen en een lagere input van organische stof kan het systeem ook naar 50 milligram. 'Dit gaat wel ten koste van opbrengstzekerheid en klimaatbestendigheid', zegt Kroonen. Hier legt ze de vinger op de zere plek: het wensenlijstje is niet eendimensionaal. En er zijn meer uitdagingen, benadrukt onderzoeker Duncan Ralston. Om plannen en systemen te laten landen bij boeren moet bijvoorbeeld het verdienvermogen overeind blijven.

Met een voldoende ruime rotatie, zoals door samen te werken met andere sectoren, met inzet van dierlijke mest en kunstmest op de juiste momenten, door te telen met minder intensieve grondbewerkingen en iedere drie jaar een rustgewas, blijft in de toekomst ruimte voor groenteteelt. Geen blauwdruk, maar wel evenwicht in verscheidene vormen is het doel.