Nieuwe richtlijnen voor stalklimaat: ventilatie omhoog, temperatuur omlaag

Achtergrond Varkens Ilona Lesscher 10 okt 2022 om 15:20uur

Klimaatinstellingen hebben nieuwe richtlijnen gekregen. Tijdens de Klimaatdag op 5 oktober in Zwolle werden de achtergronden toegelicht. Feit is dat het varken van nu een ander dier is dan de soortgenoot van tien jaar geleden, met andere behoeften.

Nieuwe+richtlijnen+voor+stalklimaat%3A+ventilatie+omhoog%2C+temperatuur+omlaag

De productie van varkens is fors gestegen. De genetische aanleg is verbeterd, er zijn meer biggen per worp en er is een hogere groei per dag. En ook het gezondheidsniveau is omhooggegaan. Niet alleen de voeropname ligt daardoor hoger, maar ook de warmteproductie. 'Het moderne varken heeft behoefte aan een lagere omgevingstemperatuur', houdt André Aarnink van Wageningen Livestock Research de ruim honderd aanwezigen voor.

In zijn algemeenheid geldt dat varkensstallen te warm zijn. Biggen en vleesvarkens halen daardoor hun groei niet en in de zoogperiode nemen zeugen te weinig voer op om het conditieverlies voldoende te kunnen beperken. De praktijk is ook dat de minimumventilatie vaak wordt verlaagd omdat er gezondheidsproblemen zijn.

Gezondheidsproblemen

Bijvoorbeeld omdat er koudeval optreedt door fouten in de afmetingen van de luchtaanvoer, temperatuurvoelers die op de verkeerde plaats hangen of een tekort aan (voor)verwarmingscapaciteit. Wordt de minimumventilatie verlaagd, dan stijgen de kooldioxide (CO2)-gehalten, ammoniak, vocht en temperatuur boven het gewenste niveau, met een grotere kans op gezondheidsproblemen.

Klimaatrichtlijnen laten varkens zoveel mogelijk binnen comfortzone blijven

'Met de inzichten van nu zeggen wij dat in varkensstallen meer moet worden geventileerd en de staltemperatuur omlaag moet', stelt Aarnink. De inzichten komen van het Klimaatplatform Varkenshouderij. Dit platform heeft de tien jaar oude klimaatinstellingen herzien vanuit de publiek-private samenwerking 'Gezonder klimaat voor dier, mens en omgeving'. Doel van de nieuwe klimaatrichtlijnen is dat de varkens zoveel mogelijk binnen hun comfortzone blijven. Een stabiel klimaat met weinig schommelingen.

Lucht voorverwarmen is een must

Aarnink: 'Worden de nieuwe instellingen gehanteerd, dan is al een flinke verbetering mogelijk. Maar misschien moet de mininumtemperatuur waarboven de ventilator harder gaat draaien nog wel lager. Dat kan alleen als het temperatuurverschil tussen in- en uitgaande lucht niet te groot is. Om voldoende te kunnen ventileren, is lucht voorverwarmen een must.’

Tekst gaat verder onder kader.

Voorbehandelen van lucht: scherpe kantjes van buitenklimaat halen

Stallucht moet beter worden voorbehandeld, was een van de boodschappen maandag tijdens de Klimaatdag in Zwolle. Met een warmtewisselaar kunnen de scherpe kantjes van het buitenklimaat worden gehaald. ‘De temperatuur van de inkomende lucht moet constanter, wil je dieren continu in hun comfortzone houden’, zegt André Aarnink van Wageningen Livestock Research. Met bijvoorbeeld een AeroX-warmtewisselaar kan dat worden bereikt. ‘Altijd lente in de stal’, stelt Erwin Stienen van Stienen BE. De warmtewisselaar kan in de winter stallucht voorverwarmen met bijvoorbeeld warmte die wordt teruggewonnen uit de luchtwasser. En de wisselaar kan ‘s zomers worden ingezet om te koelen met bronwater of een chiller. Extra energie hoeft het voorverwarmen van lucht niet te kosten. Aarnink: ‘Er verlaat genoeg energie de stal waarmee inkomende lucht kan worden opgewarmd.’ Een grotere uitdaging noemt hij het tegen geringe kosten koelen van inkomende lucht. Vooral nu het gebruik van grondwater steeds meer aan regels is gebonden. ‘Verdampingskoeling, de genoemde chillers en grondbuizen zijn mogelijkheden om de inkomende lucht te koelen.’

De nieuwe richtlijnen hebben als basis het CO2-gehalte in de lucht op dierhoogte. De norm hiervoor is 3.000 parts per million (ppm), ofwel 0,30 volumeprocent CO2. De minimale ventilatie voor de verschillende diergroepen gaat omhoog en is zodanig dat de maximale concentratie aan CO2 niet wordt overschreden. Daarnaast is ook de ammoniakconcentratie op dierhoogte van belang. Die adviesnorm ligt momenteel op 20 ppm ammoniak.

Op een leaflet voor thuis staat naast een overzicht van varkenssignalen in relatie tot stalklimaat, ook een tabel met de instellingen van begintemperatuur en minimum- en maximumventilatie per diergroep. Die uitgangspunten zijn de basis voor de richtlijnen. Zo is de begintemperatuur bij gespeende biggen van 23 kilo verlaagd van 22 naar 20 graden. En die bij vleesvarkens van 100 kilo van 21 naar 19 gaden.

De ventilatienormen zijn richtlijnen en onder andere afhankelijk van het ventilatiesysteem in de stal, het gedrag van de varkens, hun gezondheidsstatus en de voeropname. Het advies is om de ventilatiecurve sneller op te bouwen naar maximaal en om de binnenkomende lucht te conditioneren. 'Elk bedrijf is anders. Specifieke omstandigheden kunnen andere instellingen noodzakelijk maken', aldus Aarnink.

Kans op tocht

Aarnink sluit niet uit dat de nieuwe instellingen op bijvoorbeeld een bedrijf zonder voorverwarming of met te kleine luchtinlaten tocht bij de varkens kunnen geven, als er grote schommelingen zijn in de buitentemperatuur. Zijn advies is altijd een klimaatadviseur of begeleidend dierenarts te raadplegen.

Tijdens de Klimaatdag wordt onderscheid gemaakt tussen macro- en microklimaat. Anita Hoofs van Wageningen Livestock Research noemt het een pre om het microklimaat continu te monitoren. 'Als je het niet weet, kun je ook niet handelen.' Goede graadmeter om het klimaat te beoordelen, noemt zij het gedrag van de dieren. Bij een te hoge staltemperatuur liggen varkens bijvoorbeeld verder uit elkaar en soms zelfs op de roosters. Met als gevolg meer hokbevuiling en een hogere ammoniakuitstoot.

Testen in twee identieke afdelingen

Om de thermoregulatie en luchtkwaliteit te verbeteren, is het advies om met de nieuwe klimaatinstellingen te experimenteren in twee identieke afdelingen. Daar moet dan dagelijks de temperatuur worden geregistreerd en de bevuiling worden gescoord. Slimme technieken kunnen daarbij ondersteunen.

Voorbeelden van zulke technieken die tijdens de Klimaatdag voorbijkwamen, zijn de Slimme Stal van Connecting Agri and Food, SoundTalks van Boehringer Ingelheim en de Healthy Climate Monitor van Healthy Climate Solutions. De Klimaatdag wordt 13 oktober herhaald.

Slapen, eten en mesten hebben elk een andere optimale temperatuur

Als het aan onderzoeker Anita Hoofs van Wageningen University & Research ligt, gaat de hokinrichting voor gespeende biggen en vleesvarkens op de schop. Slapen, eten en mesten hebben elk hun eigen optimumtemperatuur. Daarnaast slaapt een varken graag ongestoord en dan is een dichte vloer midden in het hok niet ideaal. ‘Met het stalklimaat kun je functiegebieden faciliteren. Richt je het hok anders in, dan kunnen twee tot drie klimaatzones worden gecreëerd’, licht ze toe op de Klimaatdag in Zwolle. Ter illustratie toont de onderzoeker de temperatuurbehoefte van gespeende biggen. Die daalt met de leeftijd van de biggen, maar het verschil in temperatuurbehoefte tussen slapen, eten en mesten blijft en loopt met het stijgen van de leeftijd op van 5 tot wel 7 à 8 graden. Hoofs: ‘Met klimaatzones kun je consequent het eet-, slaap- en mestgedrag sturen. In het ideale plaatje ligt het deel om te slapen tegen de achterwand van het hok. In combinatie met opklapbare onderkomens voor de eerste drie weken zorgt dat voor minder discomfort voor het dier en een betere luchtkwaliteit, schetst Hoofs. Tegenover lagere energiekosten staat een hogere arbeidsbehoefte voor het schoonspuiten van de onderkomens.