'Overheid moet echte keuzes maken'

Ruim veertig jaar heb ik in verschillende rollen voor de landbouw gewerkt. Het spanningsveld tussen het directe boerenbelang naast maatschappelijke, economische en ethische waarden, en vooral milieu, speelde daarin steeds een rol. De discussie, aangepast aan de tijd, blijft over hetzelfde gaan.

Het nieuwe kabinet gaat aan de slag met de transitie van de landbouw. Er wordt gesproken over perspectief waarbij aan alle voorwaarden wordt voldaan. Hoe deze nieuwe landbouw eruit moet zien, wordt via gebiedsprocessen bepaald.

Reconstructiewet

Ik herken dit. Na de varkenspest in 1996 moest er wat gebeuren. Er kwam een herstructurering in de varkenshouderij met 25 procent krimp en nieuw perspectief via de reconstructiewet. Deze wet beoogde doelstellingen op het gebied van milieu, natuur, landschap, landbouw, verdroging en recreatie te bewerkstelligen.

De planvorming werd neergelegd bij de gebiedscommissies onder toeziend oog van Rijk en provincies. Met cofinanciering uit Brussel was geld voorhanden.

Intensiveringsgebieden

Er kwamen intensiveringsgebieden waar de moderne hightech veehouderij vooruitlopend op dierenwelzijn en uitstoot het primaat zou krijgen. Voor ogen stonden terreinen van 40 hectare, aansluitend aan industriegebieden. Er kwamen ook extensiveringsgebieden waar de veehouderij zou worden uitgekocht voor natuurbelangen.

In verwevingsgebieden zou de veehouderij zich naast landschap en natuur in de juiste verhouding kunnen ontwikkelen.

Opstand

Alles leek er klaar voor, maar de intensiveringsgebieden werden geen landbouwterreinen, maar grote delen van het platteland. Wilde een bedrijf zich daar vestigen, dan kwam de omgeving in opstand.

In de verwevingsgebieden veranderde niets en de verplaatsing uit extensiveringsgebieden werd niet of nauwelijks functioneel ingezet. Het ontbrak aan bestuurlijke daadkracht om door te zetten. En nu beginnen we opnieuw?

Aanpakken

Alles – klimaatdiscussie, Green Deal, woningbouw enzovoort – wijst erop dat de tijd weer rijp is voor aanpakken. Hierbij is een stip op de horizon voor de landbouw nodig die niet elke vier jaar verandert. Niet van bovenaf opleggen dat x procent biologisch moet zijn of andere vaak door emotie ingegeven voorwaarden.

Een gedegen kader is nodig voor de maatschappelijke eisen waarbinnen de ondernemer passend en in het natuurlijk investeringsritme besluiten kan nemen.

Randvoorwaarden

Het Rijk moet randvoorwaarden stellen waar elke boer over twintig jaar aan moet voldoen. Stel geld beschikbaar om te helpen hier snel aan te voldoen of om op termijn te stoppen. Geef zaken aan als x procent reductie, minimale welzijnseisen enzovoort. Bij de nieuwe werkelijkheid moet de hele keten zijn betrokken. Deze keten moet transparant en fair zijn voor alle schakels. Veranker de uitvoering in de wet.

De regio's moeten een reconstructieplan 3.0 opstellen met alle partijen. Geef de uitvoering in handen van een onafhankelijke instantie op basis van gratis bedrijfsanalyses. Boer en opvolger; maak een keuze. Over twintig jaar voldoe je aan de kaders, anders is het afgelopen.

Door nu door te pakken, wordt geld goed besteed en wordt de boerengezinnen rust gegeven. Als we nu helderheid geven, dan spreken we niet over twintig jaar over reconstructie 4.0 of 5.0, maar hebben we een robuuste landbouw waarbij gezinsbedrijven de basis zijn.