Veel leed bij koeien door blikjes en metalen voorwerpen

Zeven keer in korte tijd stelde dierenarts Leo Rogier Verberne op één bedrijf dezelfde diagnose: een koe met scherp-in. De boer reageerde geïrriteerd: 'Je denkt zeker dat ik mijn koeien spijkers voer?'

Verberne beschreef het voorbeeld in zijn boekje Veterinaire Verhalen over Vee. Ondanks het ingeven van een magneet en een antibioticabehandeling tegen buikvliesontsteking kon hij de zeven koeien niet redden.

Staaldraad

De frustratie rond het mysterie groeide, dus keken de dierenarts en de melkveehouder mee, terwijl het zevende dier werd geslacht. Toen de buikwand werd geopend, stak er een dun stuk staaldraad van 30 centimeter door de penswand. Meteen viel bij de boer het kwartje. 'Niet te geloven. De veegmachine.'

Met die grote, ronde voerborstel van staaldraad achter de trekker veegde de melkveehouder de voerresten aan. Meestal hebben deze borstels haren van kunststof en die geven volgens Verberne in de koeienpens geen merkbare problemen. Maar deze haren van draadstaal bleken funest. Door slijtage lieten ze los en kwamen in het voer terecht.

Zwerfafval

Klaas Pieter Mulder is dierenarts bij Dierenartsenpraktijk Noord-West Groningen. Ook hij treft in de praktijk regelmatig koeien met scherp-in. Hij stoort zich dan ook aan het vele zwerfafval dat scholieren en volwassenen op boerenland of in de sloot achterlaten.

Naast dierenarts is Mulder melkveehouder in het Groningse Houwerzijl. 'Er zijn veel fietspaden in de buurt. Helaas kom je in het weiland vaak blikjes tegen. Je moet altijd opletten of je iets ziet glinsteren.'

Niet alleen blikjes zijn rampzalig voor koeien, ook plastic flesjes met een harde punt zijn verraderlijk. Mulder loopt regelmatig een rondje over zijn weilanden om zwerfafval op te ruimen. Als de sloten zijn schoongemaakt, is hij extra alert. 'De blikjes en flesjes uit de sloot komen dan op de kant te liggen. Je wilt niet dat de wallenfrees die verpulvert en het land op slingert.'

Statiegeld

Het aantal blikjes en plastic flesjes in zwerfafval neemt al jaren toe. Maar liefst een op de negen plastic flesjes verdwijnt in het milieu. Vanaf 1 juli 2021 wordt 15 cent statiegeld ingevoerd op deze drinkflesjes. 'Terecht', vindt Jeannette van de Ven, LTO-portefeuillehouder Gezonde Dieren. 'Het is onvoorstelbaar hoeveel rotzooi je langs openbare wegen vindt. Het zorgt voor veel ergernis bij boeren.'

De commotie die vanaf 2018 is ontstaan, onder andere naar aanleiding van een onderzoek naar zwerfafval en scherp-in bij koeien, heeft volgens Van de Ven bijgedragen aan de bewustwording. Jaarlijks blijken namelijk twaalfduizend dieren in Nederland letsel op te lopen door zwerfafval. Vierduizend dieren sterven eraan.

Aluminium

LTO pleit ook voor statiegeld op blikjes, want aluminium is het schadelijkste zwerfvuil voor dieren. 'Een hakselaar versnippert een blikje in tientallen scherpe stukjes.'

Statiegeldheffing zal de hoeveelheid zwerfvuil naar verwachting terugdringen. In landen waar statiegeld is ingevoerd op plastic flesjes, worden deze verpakkingen opgeraapt en ingeleverd door mensen die het geld goed kunnen gebruiken.

Ook uit een proef in het Gelderse Duiven, waar een Jumbo-supermarkt 5 cent voor een blikje of petflesje betaalde, bleek dat burgers veel zwerfafval inleverden. In vier weken tijd stopten consumenten ruim 5.200 blikjes en ruim 3.300 flesjes in de statiegeldautomaat.

Organen

Koeien slikken hun voer snel door en schrokken daarmee ook gemakkelijk vreemde voorwerpen naar binnen. Stukjes metaal en aluminium zijn funest. 'Ze snijden de organen kapot en doorboren de binnenwand van de pens of darm', zegt Tjarda Sinnige, dierenarts bij Dierenartsenpraktijk Beilen. Ze kunnen zelfs de longen, buikholte, lever en het hart raken. Het gevolg is dat er ontstekingen ontstaan.

Volgens Sinnige zou een waarschuwingsbord met een tekst als 'Laat dieren niet lijden door jouw afval' nuttig zijn langs provinciale wegen en fietsroutes. Ook Van de Ven vindt zulke borden positief. 'Je ziet het in België al veel.'

Blikvanger

Een andere optie is het plaatsen van een blikvanger, een afvalbak waar fietsers blikjes in kunnen werpen. 'Al is het niet de taak van de boer om die te plaatsen en te legen.'

Zijn er meerdere koeien met scherp-in, dan is volgens Sinnige een zwervende auto- of trekkerband vaak de oorzaak. Ze doelt op de autobanden op de kuil of de oude trekkerband waar boeren het voer mee aanschuiven. 'Gebruik daar echt geen versleten en doorgedroogde exemplaren voor waar het ijzerdraad uitsteekt.'

Ontstekingen

Krijgt een koe een stuk ijzerdraad binnen, dan blijft dit vaak in de netmaag hangen en prikt het in het hartzakje. 'Met complete ontstekingen tot gevolg.'

Ook in de dierenartsenpraktijk van Mulder kennen ze hier schrijnende gevallen van. Zo was er een veehouder die meerdere koeien met vage klachten had.

Achteraf bleek dat er een autoband in de mengwagen was gevallen. De metalen draden uit het rubber hadden zich door het voer gemengd. 'In zo'n geval kun je het voer beter meteen weggooien.'