Zes vragen over digitaal volgen mesttransporten

Welke verandering zit eraan te komen?

De overheid wil mesttransporten digitaal en realtime gaan volgen en vastleggen. Het ministerie van Landbouw kondigde dit voornemen in september 2018 al aan in het rapport 'Versterkte Handhavingsstrategie Mest'. Nu, anderhalf jaar later, staat het ministerie voor de wijziging van het Uitvoeringsbesluit Meststoffenwet die de invoering van deze digitalisering mogelijk moet maken.

Het papieren Vervoersbewijs dierlijke meststoffen (VDM) maakt straks plaats voor een nieuw digitaal vervoersbewijs. Dat moet meldingen van mesttransporten sneller, efficiënter en zoveel mogelijk geautomatiseerd verwerken.

Waarom wil de overheid een digitale mestketen?

Dan moeten we terug naar eind 2017. Na berichtgeving in dagblad NRC over mestfraude kwam uit politiek Den Haag de roep om strengere en betere handhaving van het mestbeleid. Ook in de landbouwsector werd die urgentie gevoeld.

Belangrijke constatering daarbij was dat de huidige mestadministratiesystematiek en de bijbehorende wet- en regelgeving achterhaald waren. Sinds de invoering daarvan is er veel veranderd op het gebied van elektronische vastlegging van data. Het systeem met papieren VDM's is niet alleen tijdrovend, maar ook lastiger te controleren.

Met de inzet van moderne datatechnieken en sensoren op mesttransporten en -machines kan bijvoorbeeld gericht worden gecontroleerd op afwijkende transportbewegingen. Digitalisering maakt het bovendien mogelijk om sneller te beboeten.

Dit laatste past bij het lik-op-stukbeleid dat landbouwminister Carola Schouten wil invoeren om potentiële fraudeurs af te schrikken.

Wat zijn de voordelen voor boeren?

Een wens vanuit de boerenpraktijk is maatwerk in bemesting. In sommige delen van het land willen boeren daarmee bijvoorbeeld een einde maken aan onderbemesting van de bodem. Vanwege de fraudegevoeligheid van het oude systeem stuitte dit op politieke onwil. Met digitale controle komt meer maatwerk in bemesting en bodembeheer een stap dichterbij.

Wanneer mineralengehaltes in mest digitaal vastliggen, krijgen akkerbouwers de garantie dat wat ze bestellen, daadwerkelijk op het land komt. Zo ontstaat een transparant speelveld waarin mest tot waarde kan worden gebracht.

Buiten de voordelen voor de mestafzet en -toepassing is een digitaal systeem sneller en efficiënter. Het streven van ketenpartijen is om het systeem zoveel mogelijk te automatiseren via een voertuigvolgsysteem en het eenvoudig toepasbaar te maken voor bijvoorbeeld een app.

Hoe staat LTO Nederland hierin?

LTO Nederland is voorstander van deze professionaliseringsslag in de mestketen. Samen met de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV), Cumela, Rabobank en Transport en Logistiek Nederland (TLN) werkt LTO al sinds 2017 aan een eerlijk mestketen waarin vertrouwen de basis vormt. Het digitaal volgen van mesttransporten past bij dat streven.

Het wegnemen van maatschappelijk wantrouwen tegen de mestketen is van groot belang voor de agrarische sector, meent LTO. In debatten over bijvoorbeeld bemesten op maat valt vaak de term mestfraude. De boerenorganisatie wil met een transparante mestketen die angel uit de discussie halen.

Voor de belangenorganisatie staat voorop dat de inzet van digitale hulpmiddelen past bij de boerenpraktijk. De handelingen die daarvoor moeten worden verricht, moeten praktisch en zinvol zijn en geen hoge kosten en lastendruk met zich meebrengen.

Is de digitale mestketen de enige verandering?

De inzet van moderne technologie is een van de maatregelen die Schouten inzet om mestfraude te bestrijden. Daarmee wil ze overtredingen bij de aanwending, transport en verwerking van mest uitbannen.

De minister wil ook de toezichts- en handhavingscapaciteit gericht inzetten. Zo wordt er gewerkt aan risicoanalyses om gebieden en delen van de mestketen te identificeren waar het risico van niet-naleving het grootst is en de samenwerking en gegevensuitwisseling tussen controlerende en handhavende instanties worden versterkt.

De aangescherpte handhavingsstrategie is van belang met het oog op de derogatiebeschikking van de Europese Commissie. In Brussel ligt momenteel een aanvraag voor een verlenging daarvan voor 2020 en 2021.

Welke stappen moeten nog worden gezet?

Het doel van de digitale mestketen is bekend, maar er moeten nog veel praktische zeken worden besproken en ingevuld. Het voorstel voor deze uitvoeringsregeling volgt later in het jaar.

LTO Nederland zet zich in om de landbouwpraktijk daarin vertaald te zien. De huidige vrijstellingen, zoals die er zijn voor onder meer boer-boertransporten, levering aan particulieren, tijdelijk uit gebruik gegeven grond, moeten mogelijk blijven.

Verder vindt LTO Nederland dat de uitwerking van de digitale mestketen praktisch moet zijn voor specifieke situaties als kalvermest die via een pijpleiding naar de mestverwerking gaat, bij grenspercelen, voor de champostketen en de vrijstelling van bemonstering voor pluimveehouders die hun volledige bedrijfsoverschot aan energiecentrale BMC Moerdijk leveren.

Schouten streeft naar invoering van de digitale vervoersbewijzen op 1 januari 2021.