Onwerkbare regels frustreren boerenbedrijf

Stikstofprofessor Jan Willem Erisman bijt het spits af. Hij verwierf nationale bekendheid met zijn visie op stikstof en herhaalt zijn scenario op de Bio-beurs in Zwolle. 'Ik denk dat bioboeren nog stappen moeten en kúnnen maken. En dat je aan criteria moet voldoen, wil je ook recht van productie hebben in Nederland.' Dat laatste geldt overigens ook voor alle gangbare landbouw, duidt de directeur van het Louis Bolk Instituut.

Zijn persoonlijke visie geeft de professor bewust niet prijs. 'Je kan zo'n visie heel moeilijk statisch vastleggen en zeggen: daar gaat het naartoe. Wat je wel kunt doen – en dat doen we met elkaar te weinig, denk ik – is dat je kaders kunt benoemen. Waarbinnen wil je kringloop- of biolandbouw mogelijk maken? En met welke principes?'

Eigen visie

Erisman schetst dat boeren en burgers dan vanzelf tot een blauwdruk komen. 'Maar iedereen heeft daar een eigen beeld bij en een eigen visie op. Daar moet ook ruimte voor zijn.' Wat volgens hem vaststaat is dat we een topsector hebben, met bijbehorende 'topproductie en topexport'. Niet alleen qua handel, maar ook qua kennis.

'Er zit een verdienmodel in de agrarische handel in Nederland. De consument profiteert daarvan. 'Nooit meer honger' maken we waar. En het is ook nog betaalbaar. Sterker, nog maar 10 procent van ons inkomen spenderen we aan voedsel. Dus dat onderdeel is een succesverhaal', stelt Erisman.

Afnemende meeropbrengst

Een kritische boer interrumpeert: 'Die kaders van u omtrent stikstof zijn totaal niet duidelijk. Kunt dat niet concreter maken voor kleigrond en voor zangrond? Hoeveel mogen we daar gebruiken aan stikstof?'

Erisman: 'Die cijfers worden bepaald door doelen die je regionaal wilt bereiken. Dat geldt voor klimaat, voor water, voor lucht en dus ook voor stikstof. Ik praat daarom liever over hoeveel krachtvoer je moet halveren om in die specifieke regio te voldoen aan de norm. Kijk naar het doel.'

De professor noemt ook de keerzijde van ons voedselsysteem. 'Het gaat aan zijn eigen succes ten onder. Landbouw beheert 70 procent van ons landschap. Daar hebben de ondernemers een levensbelangrijke taak aan. Maar we zijn zo efficiënt geworden in kundig boeren, dat het stikstofoverschot is ontstaan.'

Spaak lopen op landbouwgrond

En niet alleen politiek loopt dit land volgens Erisman spaak op stikstof. 'Maar ook uw gronden.' De directeur van het Louis Bolk Instituut schetst de gevolgen ervan: 'Een afnemende meeropbrengst, overwoekering en de biodiversiteit verdwijnt uit het systeem. Dat moet anders! Maar de boer zit helaas gevangen in een economisch systeem en kan daar niet op eigen kracht uit komen.' De zaal is het op dit punt roerend met hem eens, maar heeft meer kritische vragen.

Een biologische akkerbouwer snijdt het mesttekort aan. 'Hier zitten heel veel boeren in de zaal die dolgraag ook wat vee op hun bedrijf willen houden, zodat ze die kringloop rond kunnen zetten. Dat kan niet vanwege de regels.' De boer richt zijn pijlen op spreker Kamerlid Tjeerd de Groot. 'Wanneer pakt D66 hierin nu eens door? Er verandert geen drol op dit punt. De regels houden ons in de tang.'

De Groot reageert: 'Je hebt stapsgewijs het speelveld te veranderen. Het is niet wijs om te zeggen: zomaar dit eraf en dat eraf. Dan krijg je weer enorme schokken. Daarom heeft D66 vorig jaar gezegd dat de derogatie moet worden verlengd. Maar ik heb er bij de landbouwminister wel voor gepleit om bij de volgende derogatie, over twee jaar, die kringlooplandbouwgedachte stevig te borgen. Ik zet me daarvoor in, maar we hebben nu eenmaal te maken met een coalitie.'

Gemengd bedrijf

Boerin Janine Keller uit Lage Zwaluw heeft een biologisch gemengd bedrijf in West-Brabant. Zij richt zich ook tot Tjeerd de Groot: 'Wij hebben godzijdank een gedoogbeleid, maar de wet- en regelgeving is niet passend voor ons. Nu staan alle seinen op rood, maar we kunnen niets.'

De Groot: 'Het mestbeleid is heel erg gericht op specialisatie. Gemengde bedrijven hebben hier veel last van. Maar kringlooplandbouw maakt eigenlijk van alle bedrijven een gemengd bedrijf. En daar is de huidige wetgeving helemaal niet op toegesneden.'

Een boze hard- en zachtfruitteler mengt zich in het gesprek. 'En als we straks overal kringlooplandbouw hebben, dan is er nog het probleem van de consument. Zij verrekken het gewoonweg om Nederlands product te kopen. U moet ze bij de strot pakken.' De Groot, die de hele boerenstand vorig jaar nog tegen zich in de gordijnen joeg met zijn insinuatie de sector te willen halveren, legt de bal terug. 'Vertel uw marktverhaal, dat is sterker.'