Biologische melkveehouderij is weer in trek

Door de jaren heen wisselt de interesse van melkveehouders om de stap te maken van gangbaar naar biologisch. De laatste jaren was er geen sprake van een gestage groei.

'De introductie van de fosfaatrechten en de daaropvolgende perikelen zoals het fosfaatreductieplan in 2017 lijken gezorgd te hebben voor stagnatie. Skal-cijfers laten zien dat het aantal biologische melkveebedrijven in 2018 precies hetzelfde was als in 2017', zegt Arend Zeelenberg, manager biologisch bij Agrifirm.

Hernieuwde belangstelling

Zeelenberg constateert dat er momenteel sprake is van hernieuwde belangstelling bij melkveehouders om te kiezen voor biologische productie. Hij baseert zich onder meer op omschakeldagen die Agrifirm eind vorig jaar hield voor melkveehouders die omschakelen overwegen. De bijeenkomsten trokken ondernemers van ruim 25 bedrijven die serieus kijken naar biologisch produceren.

Ook Kees Water van adviesbureau Ekopart ervaart dat verspreid over Nederland tientallen melkveehouders zich oriënteren op biologische productie. 'Maar daarmee loopt het nog geen storm. Van 2016 op 2017 kwamen er honderd biologische melkveehouders bij in Nederland', zegt Water.

Stikstofproblematiek

'Zulke groeicijfers zitten er nu niet aan te komen. Al sluit ik niet uit dat de komende jaren de belangstelling voor biologische melkveehouderij verder toeneemt. Dat kan gebeuren als de sector de schok van de stikstofproblematiek en het daaruit voortvloeiende beleid heeft verwerkt.'

De grootste beperkende factor voor wat betreft de groeimogelijkheden voor de biologische melkveehouderij in Nederland lijkt de afzetmarkt voor biologische melk. De consumptie van biologische zuivelproducten groeit met 4 tot 5 procent per jaar en naar verwachting zet deze groei zich ook dit jaar door. Hierdoor ontstaat ruimte voor een toename van de productie van biologische melk.

Aanvullende normen

Die ruimte neemt verder toe door het grotendeels wegvallen van de import van 15 tot 20 miljoen ton biologische melk. Dit is het effect van de introductie per 2020 van aanvullende normen voor biologische melkveehouders. Deze normen gaan onder meer over dierenwelzijn, weidegang, diergezondheid, voer, uitstraling van erf en bedrijf, biodiversiteit, contact met de consument en energie.

Vooral de keuze van melkverwerker Arla voor biologische melk van bedrijven die aan de aanvullende normen voldoen, betekent dat de import van biologische melk goeddeels opdroogt.

Biologische afzetcoöperatie Eko Holland verwacht dat er de komende jaren marktruimte ontstaat voor zo'n vijftig omschakelende melkveehouders per jaar.

Remmende factor

Niet alle marktpartijen bieden ruimte aan omschakelende melkveehouders. Zo heeft FrieslandCampina aangegeven er in 2020 nog geen nieuwe biologische melkveehouders bij te nemen. 'Voor een aantal melkveehouders die omschakeling overwegen, is dat een remmende factor. Het gaat om ondernemers die al vele jaren melk leveren aan hun zuivelcoöperatie en daar niet graag vertrekken', zegt Zeelenberg.

De intensiteit van een bedrijf is ook een factor van grote betekenis bij de keuze voor biologisch produceren of niet. Globaal geldt dat melkveebedrijven met een intensiteit van 10.000 tot 12.000 kilo melk per hectare goede mogelijkheden hebben om naar biologisch te gaan. Wie hoger zit, zal doorgaans op zoek moeten naar extra grond of de totale melkproductie moeten verlagen.

Extra grond

'Veel melkveehouders die biologisch overwegen, hebben geen groot bedrijf', constateert Water. 'Minder melk produceren is voor hen geen optie. Dus hebben ze extra grond nodig als ze nu intensief zijn. Mogelijkheden voor extra grond zijn er niet altijd.'

Water en Zeelenberg ervaren dat samenwerken met tereinbeherende organisaties voor omschakelaars regelmatig ruimte biedt om het grondareaal te vergroten. Water: 'Pacht van natuurgrond past vaak goed bij biologisch boeren.'

Vragen

Als er mogelijkheden zijn voor afzet van biologische melk en het grondareaal groot genoeg is voor de plaatsing van mest en teelt van eigen ruwvoer, doemen vaak nog veel andere vragen op die een rol spelen bij de uiteindelijke keuze om biologisch te gaan boeren.

'Denk onder meer aan de grootte van de huiskavel. Beweiden is verplicht en belangrijk. Ook de gezondheid van de rundveestapel is van belang omdat bij biologisch produceren strengere normen gelden voor onder meer het gebruik van antibiotica. De teelt van snijmais roept eveneens vragen op.'

Beren op weg

Zeelenberg concludeert dat er veel bedrijven zijn waarvoor biologisch produceren goed inpasbaar is, maar daar nu nog niet voor kiezen vanwege beren op de weg. 'Dit betekent wel dat er voor de komende jaren nog volop potentieel is als de vraag naar biologische melk doorzet.'