DNA verklapt duizendknoop of knolcyperus

Japanse duizendknoop wordt tot de meest invasieve exoten gerekend. Is de plant eenmaal gevestigd, dan is hij moeilijk weer weg te krijgen. Door zijn sterke groeikracht worden inheemse plantensoorten verdrongen, soms ook op akkers.

Nederland is een ideaal land voor de plant. De drie soorten die hier woekeren, zijn de Fallopia japonica (Japanse duizendknoop), Fallopia sachalinensis (Sachalinse duizendknoop) en de Boheemse of Bastaard duizendknoop, een kruising van deze twee soorten.

Schade

De sterke wortelstokken en stengels van de Japanse duizendknoop zijn in staat om schade te veroorzaken aan dijken, bermen, gebouwen, leidingen en wegen. En de plant kan oversteken naar akkers, waardoor boeren schade oplopen. Zij kijken in dat geval – terecht – boos naar hun buren om eventuele schade te kunnen verhalen. Maar insleping kan ook gebeuren via een lading potgrond.

Kortom, bij het bestrijden van ongewenste soorten is waakzaamheid geboden. Maar hoe bewijs je wat de bron is geweest? En hoe kunnen gebruikers daarna verspreiding voorkomen?

Drie soorten

Het bedrijf Orvion heeft een DNA-analyse ontwikkeld die de drie belangrijkste woekerende soorten duizendknoop meet. Een klein stukje plant of wortel uit bijvoorbeeld een gronddepot is voldoende om onomstotelijk aan te tonen dat het om de schadelijke varianten gaat, stelt eigenaar Marc van Bemmel.

'Voor boeren, ecologen of personen werkzaam bij grondbanken is dit een nieuw objectief hulpmiddel in de bestrijding van de verspreiding van deze invasieve exoot.'

Doorbraak

Eerder ontwikkelde Orvion al succesvolle analyses voor het bepalen van andere exoten: de muskusrat en de rode Amerikaanse rivierkreeft. De duizendknoopanalyse is de nieuwste loot aan de boom en een doorbraak.

In Nederland is er geen richtlijn of wetgeving over de verwerking van met duizendknoop vervuilde grond. Een visuele controle van het vóórkomen van duizendknoop was tot nu toe de enige manier om de exoot vast te stellen. 'Niet effectief', zegt Van Bemmel, want een klein wortelfragment kan uitgroeien tot een volwaardige plant met wortels die tot wel 3 meter diep groeien.

Objectieve check

Met een DNA-analyse op plantmateriaal of grondmonsters is een nieuwe, snelle en objectieve check toegevoegd aan de opties.

'Afgelopen zomer hebben we in een blinde test voor provincie Gelderland acht grondmonsters met de door Orvion ontwikkelde DNA-methode getest.' Daaruit bleek dat met de DNA-test de aan- of afwezigheid van duizendknoop 100 procent correct wordt bepaald. 'Dit levert ons nu ook werk op bij andere provincies.'

Overlast

De situatie vraagt daarom, want in veel gemeenten leidt de plant tot overlast. Zo hebben Nijmegen en Arnhem alarm geslagen en vraagt gemeente Arnhem op haar site om het voorkomen te melden. De gemeenten Amsterdam en Rotterdam hebben digitale kaarten met de locatie van duizendknoop.

Er zijn Van Bemmel nog geen voorbeelden bekend van akkerbouwers die daadwerkelijk schade claimen bij terreineigenaren en overheden, maar een goede detectie maakt dit wel makkelijker.

Andere woekeraars

De duizendknoopanalyse is een eerste belangrijke stap. Maar er zit meer in de pijplijn, verklapt Van Bemmel. 'De methode kan in principe ook voor andere woekeraars zoals knolcyperus worden gebruikt. Hiermee worden we nog relevanter voor de land- en tuinbouw.'

Uit experimenten blijkt dat honderd knolcyperusplanten per vierkante meter in een maisperceel kunnen zorgen voor een opbrengstderving van 8 procent. Knolcyperus concurreert niet alleen met andere planten om licht, water en voedingsstoffen, maar kan ook een waardplant zijn voor insecten, schimmels, aaltjes en plantenvirussen.

Besmette grond

Transport van besmette grond naar niet-besmette percelen is de grootste boosdoener, zeggen telers en experts. Daarom spinnen zij garen bij de nieuwe DNA-techniek van Orvion, die vroege detectie mogelijk maakt.