Wereldkaart van bodemaaltjes gepubliceerd

Liefst 57 onderzoeksinstellingen waren hierbij betrokken, waaronder het Vlaamse instituut ILVO. De studie levert cruciale inzichten over de verspreiding van aaltjes en over hun niet te onderschatten rol in de koolstofcyclus, een belangrijke factor in alle toekomstige klimaatscenario’s.

Met 440 triljoen zijn ze, de nematoden die onze bodems bevolken. Niet alleen zijn die aaltjes met zeer veel, ze zijn ook zeer divers qua levenswijze en functie in het voedselweb: er zijn bacterie-eters, alleseters, planteneters, schimmeleters en vleeseters.

Kringloop

Door hun activiteit verwerken ze organische voedingsstoffen, houden ze de micro-organismen in de bodem in balans en beïnvloeden ze de kringloop van koolstof en andere voedingsstoffen. Bijgevolg zijn ze een goede indicator voor de biologische activiteit in bodems.

Ondanks die sleutelrol in bodemecosystemen wereldwijd, was er tot nu toe echter bijzonder weinig bekend over de geografische verschillen in aantallen op wereldschaal. Dat komt omdat de meeste studies zich richten op specifieke regio’s en omdat veel studies naar bodemleven gebruik maken van DNA-gebaseerde technieken.

DNA-technieken geven waardevolle info over aanwezige soorten, maar niet over actieve aantallen. Er was dus behoefte aan een globalere kijk op het ondergrondse bodemleven in het algemeen en op nematoden in het bijzonder, en op hun rol in de kringloop van voedingsstoffen en uitwisseling van gassen in de atmosfeer.

Hoge resolutie

Meer dan 70 onderzoekers van 56 onderzoeksinstellingen verzamelden bestaande en nieuwe gegevens over bodemaaltjes uit 6.759 bodemstalen verspreid over alle continenten. Die gegevens resulteren in wereldkaarten in hoge resolutie van aaltjesaantallen en de aandelen van de voedselgroepen.

De kaarten tonen aan dat de eerdere veronderstelling, dat de grootste aantallen aaltjes te vinden zijn in tropische gebieden en het aantal afneemt richting de poolgebieden, niet helemaal klopt. De aantallen blijken het hoogst in arctische en subarctische gebieden zoals toendra en loofwouden in Noord-Amerika, Scandinavië en Rusland en dat geldt voor alle voedingsgroepen.

Bovendien is gebleken dat voor de ondergrondse aaltjes niet het klimaat maar bodemkenmerken de grootste invloed uitoefenen op hun aantallen, terwijl dat bij het bovengrondse leven omgekeerd is. Zo bevordert de hoeveelheid bodemorganische koolstof het meest de hoeveelheid aaltjes, terwijl een stijgende pH een rem vormt.

Dit grootschalige onderzoek en de inzichten die het heeft gegenereerd geven voor het eerst een idee over de aantallen en verspreiding van bodemnematoden op wereldschaal. Als we het uitdrukken in gewicht spreken we over 0.3 gigaton aaltjes, dat is drie keer meer dan eerder geschat en komt overeen met 82 procent van het gewicht van alle mensen op aarde.

Klimaat

Dat dergelijke kennis belangrijk is voor de wetenschap in het algemeen, en voor klimaatwetenschappers in het bijzonder, blijkt onder meer uit de gegevens omtrent koolstofemissies: bodemnematoden blijken door hun ademhaling een hoeveelheid CO2 uit te stoten die equivalent is aan 15 procent van de emissies uit fossiele brandstoffen. Zij zijn dus belangrijke, maar tot nu toe niet-erkende, spelers in de globale koolstofcyclus.

Dankzij de ontwikkelde kaarten en modellen kan de activiteit van bodemnematoden nu meegenomen worden in klimaatscenario’s. Vooral het inzicht dat er meer aaltjes zijn in de noordelijke gebieden is cruciaal. Door klimaatopwarming wordt daar meer plantengroei mogelijk, en kunnen ook de aantallen en de activiteit van bodemnematoden toenemen, hetgeen de klimaateffecten mogelijk versterkt.