Minder melken voor natuur en milieu

De presentatie van de haalbaarheidsstudie naar een biodiverse landbouw, woensdagmiddag, kwam voor de melkveehouders niet echt gelegen. Ze hadden net de eerste snee gemaaid die moest worden geschud.

De late eerste snee is typerend voor de situatie op Schiermonnikoog. Het heeft te maken met de bescherming van de weidevogels - de polder is een uniek weidevogelgebied met 600 tot 700 broedparen -, maar ook kan er niet eerder gemaaid worden.

'De ganzenopvang tot 1 juni hakt er behoorlijk in', vertelt melkveehouder Johan Hagen. De ganzen zijn mede de oorzaak van een teruglopende bodemvruchtbaarheid en daarmee opbrengst. 'We zijn er al lang achter dat we met de bodem aan de gang moeten. Daarom werken we nu met Bokashi om het bodemleven en het organischestofgehalte weer op peil te krijgen.'

Stikstofdepositie

Het Waddeneiland kampt ook met een ander probleem: de stikstofdepositie is te hoog en vormt een bedreiging voor de natuur. Willen de melkveehouders hun bedrijf kunnen blijven uitoefenen, dan zullen ze maatregelen moeten treffen.

Dat kunnen technische ingrepen zijn, maar de zeven melkveehouders besloten het over een andere boeg te gooien: extensiveren en de melkveehouderij op het eiland zoveel mogelijk zelfvoorzienend maken, dus zonder de aanvoer van ruwvoer en de afvoer van mest.

Jan Willem Erisman van het Louis Bolk Instituut en Herman Hofstee van D&U Advies voerden in opdracht van de provincie Fryslân een haalbaarheidsstudie uit. Daarbij keken ze naar de meest kansrijke overgang naar een nieuw model: omschakeling naar een biologische bedrijfsvoering met of zonder een zuivellijn of extensiveren met een zuivellijn. Deze modellen bieden economisch perspectief voor alle melkveehouders, mits er een goede onderlinge afstemming is.

Voor een concreet businessplan zijn verdere berekeningen nodig. 'Het kan uit, maar niet individueel. En het vergt een investering van diverse stakeholders', stelt Erisman.

Duit in het zakje

De boeren zijn bereid over te stappen naar een nieuw businessmodel waarbij ze hun bedrijf drastisch extensiveren, maar dan moeten ook andere partijen stappen zetten. De opstellers van het haalbaarheidsonderzoek spraken met verschillende partijen die eveneens een duit in het zakje moeten en kunnen doen.

Stakeholders hierin zijn onder meer de gemeente, provincie Fryslân, het ministerie van Economische Zaken, Natuurmonumenten, Vogelbescherming Nederland, Nationaal Park Schiermonnikoog, FrieslandCampina, Rabobank en het Wereld Natuurfonds.

Iedere stakeholder kan op zijn eigen manier bijdragen aan het nieuwe businessmodel op het eiland. Bijvoorbeeld door groenfinanciering, opvang van ganzen in de kwelders zodat de druk op de landbouwgrond kleiner wordt, levering van organische stof in de vorm van maaisel en dergelijke, maar ook geld. Er is onder meer financiering nodig voor een eigen zuivelfabriek.

Lof

Het haalbaarheidsonderzoek op Schiermonnikoog werd door alle aanwezige partijen met lof ontvangen. De melkveehouders kregen complimenten dat ze op deze manier hun nek uitsteken voor een nieuwe vorm van landbouw.

Het Waddeneiland is een landelijk voorbeeld en vormt een prima proeftuin om het 'conceptueel kader voor een biodiverse landbouw' dat het Louis Bolk Instituut samen met het Wereld Natuurfonds, Rabobank en FrieslandCampina heeft ontwikkeld, verder vorm te geven. Het concept kan daarna worden uitgerold over de andere Waddeneilanden en de rest van Friesland en Nederland.

Zelfs Europees is er belangstelling. 'Hier wordt geschiedenis geschreven', constateerde gedeputeerde Johannes Kramer.