Zonneakker nachtmerrie voor bodem

Michiel Rutgers Onder de noemer van duurzaamheid worden complete weilanden met een gezonde bodem afgedekt met zonnepanelen. De opwekking van energie mag duurzaam zijn: dit bodemgebruik is verre van duurzaam. Naast aantasting van het landschap is er schade aan de bodem. Moeten we dit stoppen?
De meest duurzame vorm van vastleggen van zonne-energie gebeurt door levende organismen: het proces van fotosynthese. CO2, de geoxideerde vorm van koolstof, wordt met behulp van zonlicht en water omgezet tot een scala aan gereduceerde koolwaterstoffen, waar het grootste deel van de biosfeer voor wat betreft de energiebehoefte op draait.
De atmosfeer op het noordelijk halfrond laat deze activiteit zien via de seizoensfluctuaties van CO2. De bodem is een belangrijke drager van deze essentiële ecosysteemdienst, door een plek te bieden aan planten. Een bijkomend aspect is dat een vitale bodem grote hoeveelheden koolstof vastlegt en zo bijdraagt aan de regulering van de CO2-concentratie in de atmosfeer. In de bodem zit meer koolstof dan in de atmosfeer.
En wat doen we in Nederland en de buurlanden? We dekken de bodem af met zonnepanelen. Er valt dan nog slechts een fractie van het licht op de bodem, zodat planten nauwelijks meer groeikansen hebben. Het bodemleven wordt niet meer gevoed, bodemorganische stof verdwijnt als CO2 in de atmosfeer, en de bodem wordt onvruchtbaar.

Kosten en baten

De kosten en de baten van (on)duurzaam bodembeheer zijn niet goed in beeld. De gunstige eigenschappen die gewassen en een vitale bodem hebben, zijn onbekend en worden niet gewaardeerd. We zijn ons niet bewust van de consequenties van hun verdwijning.
Bij de afweging voor de aanleg van een zonneakker wordt hoofdzakelijk rekening gehouden met de kosten voor de aanschaf, de aanleg en het onderhoud en de baten van de energieopwekking.
Schade aan het agro-ecosysteem en het milieu is minder in beeld zoals verlies van bodemvruchtbaarheid, verlies van koolstofvastlegging, minder reinigend vermogen, geen voedselproductie, slechtere waterhuishouding en waterbergend vermogen, verslechtering van het lokale klimaat, effecten op oppervlaktewater- en grondwaterkwaliteit en aantasting van het landschap.

Duurzamer

Pas als alle kosten en baten in beeld zijn, kan een geïnformeerde beslissing over de aanleg van een zonneakker worden gedaan. Hiervoor zijn diverse waarderingsmethoden beschikbaar.
Het is op voorhand niet te voorspellen wat de uitkomst van zo’n complete analyse zal laten zien: zijn zonnepanelen duurzamer dan een groen weiland of niet?
Mijn suggestie is om voorlopig alleen zonnepanelen toe te passen op de nu al afgedekte bodem, voordat vruchtbare en begroeide bodem wordt opgeofferd. Er is nu nog voldoende ruimte op onder meer staldaken, overkappingen en andere gebouwen. Zonnepanelen als dakbedekking heeft ook bijkomende voordelen voor het klimaat binnen de gebouwen.
Voorkom dat weilanden worden volgebouwd, nu kan het nog. Stop de ‘verzonnepaneling’ van het landschap.