‘Gebiedsproces samen met leden doen’

‘Het afwisselende landschap hier, met boerenbedrijven op de hogere gronden en water en bos op de lager gelegen delen, heeft tot gevolg dat het Natura 2000-gebied heel versnipperd is’, vertelt André Oude Vrielink, vicevoorzitter van LTO Noord Tubbergen.
Natuurgrond is verweven met het landbouwgebied, de situatie is ingewikkeld. ‘Boeren willen hier verder en hun bedrijven doorontwikkelen, maar voor de natuur moeten pittige herstelmaatregelen worden genomen’, zegt Oude Vrielink. ‘Zoals het afgraven van de tophumuslaag en het stoppen met bemesting. De opdracht in het gebiedsproces is landbouw en natuur op een gelijkwaardige manier benaderen en met elkaar combineren.’
Afdelingsvoorzitter Nicole Scholten Linde vult aan: ‘We doen het gebiedsproces op onze manier, passend bij de boeren hier, bij de mentaliteit. Ze zijn gehecht aan de plek waar ze boeren, waar families vaak al eeuwenlang werken. Dat stukje geschiedenis hoort juist bij jouw familie, dat geef je niet zomaar op.’

Onteigening

In oktober 2014 werd de aanwijzing van het Natura 2000-gebied Springendal en Dal van de Mosbeek definitief. Jarenlang tekenden LTO Noord Tubbergen en ook individuele ondernemers keer op keer bezwaar aan tegen de aanwijzing. Met de definitieve aanwijzing dreigde onteigening voor de boeren in het gebied, omdat hun grond voor het herstel van natuurwaarden ingezet moest worden. Van sommige boeren ligt de hele huiskavel in het Natura 2000-gebied, van anderen een gedeelte.
De aanwijzing als Natura 2000-gebied was een feit, maar hoe nu verder? Het akkoord ‘Samen werkt beter’, dat LTO Noord Overijssel in 2013 afsloot met vijftien andere organisaties in Overijssel, moet de oplossing brengen. Doel van dit akkoord is een goede balans te realiseren tussen economie en ecologie in het buitengebied van Overijssel. Ook Gedeputeerde Staten ondertekenden dit akkoord.
Het akkoord kwam er omdat de tegenstellingen tussen ‘landbouw’ en ‘natuur’ ertoe hadden geleid dat er geen goede besluitvorming meer plaats kon vinden in Provinciale Staten over deze onderwerpen. Met allerlei organisaties werd gezocht naar een oplossing en die kwam er met ‘Samen werkt beter’.
LTO Noord Tubbergen zag aanvankelijk niet veel in het akkoord, zag er geen voordeel in voor het eigen gebied. ‘Het akkoord gaf de mogelijkheid om via gebiedsprocessen uitvoering te geven aan opgaven van onder andere Natura 2000’, zegt Scholten Linde.
‘Toen besloten wij als afdeling zelf de handschoen op te pakken, het gebiedsproces zelf te gaan doen. Geef je het uit handen, dan ben je je invloed en grond kwijt. Nu hebben we de mogelijkheid om te sturen en eruit te halen wat je eruit kunt halen. Die positieve insteek hebben we gekozen.’
Aan de ene kant zijn er de beperkingen van Natura 2000, aan de andere kant moet de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) ruimte geven in het gebied voor economische ontwikkeling van de bedrijven.
Ondersteund door LTO Noord Overijssel en de provincie, die het gebiedsproces financiert, ging het afdelingsbestuur van start. ‘Voorzitter Erik Back en gedeputeerde Hester Maij zijn altijd bereid om dingen toe te lichten, ook naar de leden toe’, vertelt Scholten Linde.

Toekomstperspectief

Meerdere malen riep het afdelingsbestuur de leden bij elkaar in de afgelopen twee jaar. ‘We willen dat er toekomstperspectief komt voor het gebied’, zegt Scholten Linde. ‘Dat betekent dat je als eerste naar de mensen moet in het gebied. Als je de mensen niet mee hebt, heb je niks. We willen dit proces nadrukkelijk samen doen.’
Ieder stapje in het proces leggen ze voor aan de leden. ‘Moeten we doorgaan op deze weg? Daar is tot nu toe iedereen, leden en niet-leden, unaniem vóór.’
Eerste stap in het proces was de verkenning, uitgevoerd door adviseur Johan Weerkamp. Hij benaderde alle boeren in het gebied en ging met hen in gesprek over de plannen voor de toekomst. Opvolger, broers en zussen, het hele gezin werd erbij betrokken. Uit zijn onderzoek kwam naar voren dat er veel opvolgers zijn in het gebied.
‘In principe wil niemand vertrekken’, zegt Oude Vrielink. ‘Maar als het niet anders kan, dan willen mensen wel verder kijken.’ Ook Inge Hageman, projectleider bij LTO Noord en nauw betrokken bij het gebiedsproces, had een taak in de verkenningsfase.
Eind oktober ging het gebiedsproces de fase van planuitwerking in. Voor het afdelingsbestuur het moment een stap terug te doen. ‘Vier van onze bestuursleden zijn belanghebbende’, legt Scholten Linde uit. ‘Belangenverstrengeling willen we absoluut vermijden. Persoonlijke belangen gaan nu een rol spelen, iedereen gaat voor de toekomst van het eigen bedrijf. Daarom trekt namens de afdeling Paul Hannink nu de kar van de planuitwerking samen met LTO Noord Overijssel.’
Dat het een spannend traject is voor LTO Noord om te werken aan belangen van de boeren én van de natuur, beamen de beide bestuurders. ‘We hebben geen garanties dat het lukt’, zegt Scholten Linde. ‘Maar als de leden vinden dat we ons hiervoor in moeten zetten, dan doen wij dat. We hebben het vertrouwen dat het lukt. Het kan en het mag niet zo zijn dat boeren geamputeerd van hun grond of van een deel ervan overblijven in dit gebied.’