‘Wij moeten continu alert zijn’

Boersma vestigde zich in 1993 vanuit Twijzelermieden aan de Kwelderweg in Kollumerpomp, pal tegenover het 6.000 hectare grote natuurgebied van Staatsbosbeheer. Acht jaar eerder vertrok zijn buurman-akkerbouwer vanuit Aduard naar Munnekezijl, een paar kilometer oostelijker, aan de rand van het Lauwersmeergebied.
Al vijftien jaar zitten de ondernemers in verschillende klankbordgroepen over het Lauwersmeergebied om voor de belangen van collega's op te komen. Hoewel ze goede contacten hebben met partijen als Staatsbosbeheer, is dat hard nodig, geven ze aan.
'We hebben geen moeite met het natuurgebied', beklemtoont Boersma, 'maar wel met de plannen die iedere keer worden gemaakt.' Want als het in dit gebied helemaal fout gaat en de buffer het water niet meer kan verwerken, dan staan ook percelen in de rest van Friesland, Drenthe en Groningen onder water.
'80 procent van het boezemwater in Friesland gaat via het Lauwersmeer onder vrij verval naar zee. Ook grote delen van Groningen en Drenthe kunnen hun water op deze manier kwijt. Dat het Lauwersmeer zo belangrijk is voor de afstroming van het water, zit bij veel collega's nog niet tussen de oren', zegt Wridzer Bakker.

Natura 2000-gebied

Het Lauwersmeer werd zo'n vijftien jaar geleden aangewezen als Natura 2000-gebied. Vorig jaar kwam het concept-beheerplan gereed. De kleine 6.000 hectare is vooral geliefd als leef-, broed-, rui- en overwinteringsgebied bij dertien soorten broedvogels en 29 soorten trekvogels door de aanwezigheid van open water, moerassen en graslanden.
Het Lauwersmeer dat in 1969 ontstond door aanleg van een dijk in de Lauwerszee, vormt een belangrijk onderdeel van de Gronings-Drentse en Friese boezem. Het speelt een cruciale rol in de regionale waterhuishouding; onder andere de Swemmer, Dokkumer Ee en het Rietdiep stromen erin af. Door meer clusterbuien en verdergaande bodemdaling zullen de problemen met water in de toekomst in het gebied frequenter voorkomen, verwachten de boeren.
Door het hoge water in januari 2012 werd de discussie over de buffercapaciteit van het Lauwersmeer weer aangewakkerd. Als er niet geloosd kan worden op de Waddenzee en Dollard vanwege een te hoge waterstand, kan er bij een peilverhoging van 50 centimeter 2.000 hectare onder water komen te staan, naast de 2.000 hectare die al uit water bestaat.
De ondernemers noemen de plannen voor een proef over de peilverhoging in het Lauwersmeer dan ook een 'rare discussie'. 'De waterschappen zetten de kraan open, terwijl het achterland met de kosten van wateroverlast opgescheept komt te zitten.'
Doel van de tweejaarlijkse proef met een 40 centimeter peilverhoging, van 93 centimeter naar 52 centimeter beneden NAP, is meer natuurdoelen realiseren om het leefgebied van de vogels te verbeteren. Voorbeelden zijn meer vitaal riet en natte en slikrijke oppervlaktes.
De proef zou dit jaar plaatsvinden, maar wordt uitgesteld tot het voorjaar van 2016. Het ministerie van Economische Zaken heeft meer tijd nodig om alle Natura 2000-beheerplannen vast te stellen. Staatsbosbeheer gaat de tijd gebruiken om met een nulmeting te komen.
Het tweetal houdt hierbij de vinger aan de pols. 'Wij kijken hier zeer kritisch naar. Staatsbosbeheer is een slager die zijn eigen vlees keurt.'
Naast de vrees voor wateroverlast waardoor drainage onder water kan komen te staan, maken de ondernemers zich zorgen over de consequenties van het zoute kwel vanuit de Anjumer Kolken op een hoger waterpeil in het Lauwersmeer.
'Dat moet eerst goed onderzocht worden. Water blijft een vreemd fenomeen. Vaak is niet te voorspellen wat er gebeurt. De natuur is niet te sturen. Daar zit bij veel mensen de angst', aldus Boersma.
In 2005 waren het onder anderen de boeren die het plan om zout water in te laten voor een robuust moerasgebied, een halt toeriepen vanwege het verziltingsgevaar. Bakker zat destijds in algemeen bestuur van waterschap Noorderzijlvest. 'Op het scherpst van de snede heb ik een motie ingediend.'
Boersma: 'Toen in 1998 hier niet gespuid kon worden omdat anders het ziekenhuis in Groningen wateroverlast zou krijgen, hebben wij ons land onder water laten lopen. Ik heb hier geen moeite mee om hierdoor de problemen in de stad Groningen op te lossen. Maar er moeten verder geen spelletjes met het gebied worden gespeeld', zegt hij.
'Na 1998 zijn er in dit gebied waterbergingen bijgekomen. Als je het waterpeil gaat verhogen, zijn deze bergingen ook lachertjes.'
Het is vooral de houding van gemeente Kollumerland dat de landbouw haar bestaansrecht in het gebied houdt, concludeert het tweetal. 'De gemeente heeft het bij de Raad van State voor elkaar gekregen dat het natuurgebied geen negatieve gevolgen mag hebben op de omgeving.'

Uitbreiden

Hierdoor kan Boersma per 1 april uitbreiden naar vijfhonderd melkkoeien. 'De gemeente ziet duidelijk dat dit een krimpgebied is. Ze zet erg in op het aantrekken van werkgelegenheid. Zeker als er over een tijd een gemaal komt bij Lauwersoog, kunnen wij hier goed doorboeren.'