‘Ik hoop dat A-ware zelf prijs zet’

Wie het erf van Bouwe Speerstra in Tjerkwerd oprijdt, ontwaart rust. Rust om en in de stal, waar jongvee en ruim 180 melk- en droge koeien samen hun plek vinden.
Die rust is sinds een half jaar wedergekeerd. In de periode daarvoor kreeg de stal een nieuw dak, verdween de melkstal en werden drie melkrobots geïnstalleerd. Zeven maanden draaien die robots nu en Speerstra durft te stellen dat hij en de koeien inmiddels redelijk gewend zijn.
De koeien presteren op het niveau dat de melkveehouder wenst. De productie startte op 8.500 kilo per jaar gemiddeld per koe met 4,56 procent vet en 3,54 procent eiwit. Inmiddels ontwikkelt dat niveau zich naar een verhoging van 10 procent meer melk per koe.
‘Zo’n omschakeling kost wel tijd en het hele bouw- en verbouwproces vreet energie’, vertelt de 45-jarige melkveehouder. ‘Belangrijk is dat we zo weer een heel aantal jaren vooruit kunnen.’ De stal kent ruim 200 melkveeboxen en er is plek voor een vierde robot. ‘Die extra robot komt er vast ook wel, maar ik heb geen haast. Eerst optimaliseren en dan langzaamaan weer verder doorontwikkelen. Voor mij is 1 april 2015 dan ook geen bevrijdingsdag. Met het quotum heb ik nooit echt een probleem gehad, nu het verdwijnt zie ik dat ook niet echt als een bedreiging.’

Nieuwe melkfabriek

Met de afronding van het bouwproces, is de rust in de stal dus teruggekeerd. Dat geldt niet voor het terrein van de melkafzet. De ruim 1,5 miljoen kilo melk op jaarbasis van Speerstra ging tot vorige week naar DOC. Per 1 januari 2015 levert hij aan de nieuwe zuivelfabriek van A-ware.
Speerstra is niet de enige die overstapte. Ruim 100 miljoen liter per jaar, maar waarschijnlijk nog meer, stroomt nu naar A-ware, waar het eerder richting Hoogeveen ging. De ondernemer stapte over omdat hij ontevreden is over de prestaties van DOC in de laatste jaren. Een aantal collega’s uit de directe omgeving van Speerstra wilden ook overstappen, dat maakte dat A-ware graag met hen in zee ging als nieuwe leveranciers.
‘De laatste jaren betaalt DOC steeds gemiddeld een van laagste melkprijzen van Nederland. Over het laatste jaar scheelt het gemiddeld weer een paar centen met FrieslandCampina. A-ware zegt toe minimaal een cent boven DOC uit te betalen. Dat scheelt meer dan 15.000 euro.’
Die extra cent die A-ware toezegt, was een belangrijke overweging voor de melkveehouder. Toch is ook dat nog onbevredigend. ‘Als DOC het zo matig blijft doen, blijven wij nog steeds ver achter bij FrieslandCampina’, licht Speerstra zijn frustratie toe. ‘Ik wilde dan ook wel graag aan FrieslandCampina leveren, maar die nemen geen extra melk aan. Mijn hoop is dan ook dat A-ware binnen drie jaar haar eigen melkprijs zet en de koppeling met de DOC-prijs loslaat. Als ze sterk genoeg zijn, moet dat ook zeker kunnen. Ik heb daar vertrouwen in.’
Voor de ondernemer is het de tweede keer dat hij overstapt van zuivelverwerker. In 2001 bedankte hij de vrije fabriek Nestlé om voortaan zijn melk aan coöperatie DOC te leveren. Op dat moment de best betalende melkfabriek van Nederland. Dat is nu dus anders. En leveren aan een vrije fabriek vindt Speerstra ook prima. Niet meer bemoeienis dan nodig graag.
Daarmee stipt hij de discussie rond het huidige weidegangbeleid van FrieslandCampina aan. ‘Ik wilde wel aan FrieslandCampina leveren, maar ben blij dat zo’n discussie mij bespaart blijft. A-ware maakt niet echt een punt van wel of geen weidegang’, zegt Speerstra die zelf heel bewust de koeien binnenhoudt en summerfeeding toepast.
‘In onze omgeving speelt de weidegangdiscussie minder bij de burgers. Wij krijgen weinig kritiek op het feit dat onze koeien zomers niet weiden. Ligt je bedrijf vlak bij een grote stad, dan is dat wellicht anders.’

Arbeid duur

Geen weidegang en inzet op geringe groei dus. Reden daarvoor is dat de 73 hectare grasland en 20 hectare matige beheersgrond op twintig kilometer afstand nu al te weinig plaatsingsruimte voor 180 melkkoeien en 135 stuks jongvee bieden.
‘Ik voer nu al 1.400 kuub mest af. De normen worden nog scherper dus die hoeveelheid zal toenemen en ook de kosten ervan. De quotumkosten zijn we echter kwijt, het is dus een kwestie van leren anticiperen op de nieuwe barrières. In de komende jaren vindt dat z’n balans ook wel weer, net zoals het na de eerste quotumjaren ook is gegaan.’
Speerstra heeft nog een belangrijke reden om niet fors op verdere groei in te zetten. Hij en zijn vrouw Anneke, die 2,5 dagen in de week buitenshuis werkt en mee in de maatschap zit, hebben vier dochters. Zoals het zich laat aanzien, volgt geen van hen hun vader op.
Mede om deze reden investeerde de ondernemer in automatisering. Hij rekent voor dat dat voordeliger is dan arbeid inhuren.
‘Een volledige arbeidskracht kostte mij vorig jaar bijna 40.000 euro. Samen met wat extra ingehuurde mankracht was ik 45.000 euro aan arbeid kwijt. Nu de robots draaien, huur ik dezelfde jongen voor nog maar 18 uren in de week in en ben zo’n 18.000 euro kwijt. Van die 27.000 euro kan ik de rente en aflossing van de robots wel betalen.’
De parttime-medewerker van Speerstra voert elke dag voor hem met de trekker en mengwagen van Speerstra. Daarna gaat deze medewerker met de combinatie naar z’n eigen bedrijf drie kilometer verderop, waar hij de koeien ermee voert. ‘Zo besparen we beiden mechanisatiekosten’, vertelt de ondernemer die naast genoemde machines amper extra eigen mechanisatie heeft. Een schudder en hark voor de grasoogst en een verreiker is alles wat er rest.
‘Ik heb heel bewust gekozen voor het uitbesteden van het meeste landwerk’, vertelt Speerstra. ‘Veel melk per man produceren, daar is marge mee te maken. En kies je eenmaal voor een strategie, dan moet je daar ook aan vasthouden. Zodra je begint te zwabberen, gaat het geld kosten.’
‘De switch in melkfabriek noem ik niet zwabberen. Bij DOC heb ik namelijk lang genoeg gewacht op betere resultaten. Heel bewust kies ik ervoor nu A-ware een kans te geven het beter te doen. De tijd zal leren of ze aan mijn verwachtingen voldoen.’