Drentse stallenbouw moet lichtbewuster

Joost de la CourtDe lichtuitstraling uit stallen is technisch gezien misschien beperkt, de invloed ervan op het landschap is wel heftig, waarschuwde Schmidt zijn gehoor. ‘Lichte stallen vallen op. Eén verlichte stal straalt al behoorlijk wat uit, en zeker bij vier of zes bij elkaar in de buurt kan het storend zijn.’
Een van de aanwezige boeren beaamde dat. ‘Het viel mij op weg naar deze bijeenkomst nog op: over een korte afstand hier in de buurt van Grollo zijn er best veel verlichte stallen.’
Schmidt wees erop dat de samenleving duisternis steeds meer ervaart als een waarde. ‘Nederland is een van de lichtste landen ter wereld. Als je hier ergens de Melkweg nog kunt zien, is dat bijzonder.’
Verlichte stallen verstoren volgens de deskundige dat beeld. ‘De lichtvlek van een moderne stal is aan de zijkant heel groot, ook als het schermdoek is opgetrokken. Het is toch vaak een vlak van 4 bij 100 meter, met de uitstraling van een Ikea-bord. Hoe geïsoleerder de stal ligt, hoe groter het effect wordt.’

Spanning

LTO Noord en de Natuur en Milieufederatie Drenthe willen de spanning in de samenleving rond het onderwerp voor zijn. In de provincies Groningen en Friesland is al regelgeving ingevoerd voor de lichtuitstraling door stallen. Om dat voor te zijn kiest LTO Noord Drenthe in het project ‘Duisternis bewust belicht’ voor een proactieve aanpak waarin boeren zelf aan de slag gaan om lichtuitstoot te beperken. Daarnaast worden ook leveranciers en installateurs gewezen op de mogelijkheden.
Boeren krijgen het advies bij nieuwbouw niet alleen het lichtplan voor binnen in de stal goed uit te werken, maar daarbij ook rekening te houden met de uitstraling naar buiten. Dat wordt makkelijk nu er diverse oplossingen voorhanden zijn om die uitstraling te beperken.
De tijd van hoe meer licht op de koeien, hoe beter, is wel voorbij, geeft LTO-bestuurder Koos Flinkert aan. Ook uit kostenoogpunt. Maar lichtplannen voor nieuwe stallen moeten volgens hem meer insteken op het uitstralingseffect, nu het ook kan.
‘Van alleen TL-licht zijn we overgestapt op kaslampen’, zegt Flinkert. ‘Inmiddels kunnen we met hogedruklampen en led-lampen het licht richten of goed afschermen. Ook de plaatsing van de lampen is belangrijk, en het aanbrengen van erfbeplanting kan ook helpen.’

Rode led-lampen

Veehouder Aart Brinkman uit Amen kan het bevestigen. ‘Toen wij tien jaar geleden een stal bouwden, kregen we het advies 24 lampen op te hangen. We kozen ervoor het te beperken tot twaalf stuks, die we ook wat hoger plaatsten. Het bevalt goed en de koeien produceren naar voldoening. Alleen in het midden van de stal is het nu iets donkerder, maar dat bleek pas toen we het licht gingen gemeten. Nu hebben we opnieuw een nieuwe stal neergezet en gebruiken we rode led-lampen voor de nachtverlichting.’
De organisaties achter het project vinden dat niet alleen boeren een rol hebben om lichtuitstoot te verminderen. Ook de leveranciers van armaturen en installateurs hebben een verantwoordelijkheid.
‘Lampenleveranciers wilden tot voor kort nog wel eens zeggen dat veehouders het licht maar wat eerder moeten uitdoen of het schermdoek erop moeten aanpassen’, zegt LTO-beleidsadviseur Taeke Wahle. ‘Toch zien we dat ze nu gaan bewegen en zelf met ideeën komen. Het is een maatschappelijk probleem dat we samen kunnen oplossen.’
Ook directeur Reinder Hoekstra van de milieufederatie vindt algemene regelgeving geen oplossing. ‘Je kunt niet alle stallen op één hoop gooien. Een serrestal is heel iets anders dan een ligboxenstal. En ook regionaal zijn er verschillen. Denk aan het Drentse Aa-gebied of de Veenkoloniën, waar het landschap veel opener is. Het blijft dus maatwerk.’