China stelt landbouwareaal zeker

De ontwikkeling van China’s economie is dan ook razendsnel gegaan. Ook van de agrarische sector in het land. Begin jaren zeventig bestond de Chinese bevolking nog voor zo’n 80 procent uit boeren. De toenmalige Chinese regering besloot dat de landbouw een stap voorwaarts moest maken. De rurale collectieven werden opgeheven. Het landgebruik kwam in handen van individuele boeren.
Die hervorming was het begin van enorme veranderingen op het platteland. In de loop der jaren verlieten duizenden mensen hun plattelandsdorpen om in de steden en in de industrie te gaan werken.
Het gevolg van de trek naar de stad is dat de druk op land minder wordt. En een vergrijsde boerenstand blijft over, want het zijn veelal jongeren die wegtrekken.
‘Op het moment leeft nog zo’n 50 procent van de bevolking op het platteland’, zegt Peter Ho, hoogleraar aan de Universiteit van Delft en gespecialiseerd in de Chinese economie. ‘Maar de uittocht van het platteland naar de stad zet de komende twintig tot dertig jaar nog door.’

Grond

De leegloop van het platteland biedt boeren kansen om grond te verwerven, waardoor grotere arealen ontstaan. Vooral in de kuststreken en de verstedelijkte gebieden ontstaan bedrijven van tien of enkele tientallen hectare. De mechanisatie is daar ook het meest toegenomen en loonwerkers komen op.
Dat is ook het model dat de Chinese regering graag wil zien. De areaalvergroting moet de landbouwproductiviteit op peil houden. Intensiveren van de landbouw met steeds meer input van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen is passé, zo lieten hoge Chinese functionarissen onlangs weten. ‘China moet meer produceren met minder. En natuurlijke bronnen, met name grondwater en bodemvruchtbaarheid, moeten worden beschermd.’
Met de liberalisering van de grondmarkt neemt ook het aantal bedrijfsvormen toe. De collectieven worden omgevormd tot meer samenwerkingsvormen met een meer commerciële instelling. Zo zijn er dorpen die gezamenlijk een varkensstal bouwen voor soms wel 300 varkens. Of twee huishoudens vormen een klein bedrijf. Op grotere schaal worden staatsbedrijven omgevormd tot geheel of gedeeltelijk private bedrijven. Ook ontstaan joint ventures met buitenlandse bedrijven.
Hoewel China een immens land is, ongeveer even groot als Europa, is het landbouwareaal klein. Er zijn veel bergen en woestijnen waar weinig tot geen landbouwproductie plaatsvindt. Wel wordt er vaak twee keer per jaar geoogst.
Het is overheidsbeleid om in ieder geval het huidige areaal landbouwgrond van 120 miljoen hectare te behouden. ‘Dat areaal wordt als het minimum gezien om de voedselzekerheid veilig te stellen’, zegt Jan Tessel, die al meer dan dertig jaar in China actief is al landbouwdeskundige. ‘Dat mag niet worden gebruikt voor de aanleg van wegen, industrie of steden.’
Daarbij verschuift het landgebruik ook. ‘In de wat meer marginale gebieden, zoals het noordoosten van China, breidt de melkveehouderij zich uit’, zegt Tessel. ‘De koeien worden veelal gevoerd met reststromen van andere gewassen. De betere landbouwgronden zijn voorbehouden voor rijst en graan.’

Prijzen

Het in stand houden van het landbouwareaal moet voedselzekerheid opleveren voor 1, 4 miljard Chinezen. De regering houdt de voedselprijzen scherp in de gaten. Die mogen niet te veel stijgen, want het moet betaalbaar blijven voor de consument. De één-kindpolitiek speelt daarin ook een belangrijke rol, zegt Tessel. ‘Als China haar geboortepolitiek niet had gehandhaafd, zouden er 400 miljoen meer mensen zijn geweest. Dan had het land er een stuk minder goed voorgestaan. Nu gaat het net goed.’
Maar het land is bij lange na niet zelfvoorzienend. ‘Op onderdelen zoals de productie van rijst kan China zelfvoorzienend zijn’, zegt Ho. ‘De Chinese regering doet zaken met de gehele wereld om te zorgen dat de bevolking voldoende voedsel heeft.’
Daarmee is China een belangrijke speler in de wereldpolitiek. Het land koopt een gigantisch areaal aan landbouwproducten op de wereldmarkt en heeft daarmee grote invloed op de prijsvorming. De handel richt zich vooral op het inkopen van maïs en soja. Daarvoor worden veel zaken gedaan met Brazilië, Verenigde Staten en Canada. Ook legt China contacten met Oekraïne, waar traditioneel veel graan wordt geteeld.
Door de goedkope import is het voor veel Chinese boeren weinig zinvol om soja te telen, zegt Tessel. ‘Zij richten zich meer op groentegewassen, aardappelen, suikerbieten of graan.’
Het beeld dat China veel land in Afrika koopt om daar voedsel of olierijke gewassen te telen is onjuist, stellen beide China-deskundigen. ‘Het gaat om een relatief klein areaal van zo’n 200.000 hectare in Afrika’, zegt Ho, die specifiek onderzoek deed naar dit onderwerp. ‘China investeert veel meer in handel met buurlanden in Zuidoost-Azië, zoals Birma en Vietnam.’

Kwaliteitsslag

De Chinese landbouw zelf maakt zich ondertussen op voor een kwaliteitsslag. Het land exporteert ook veel landbouwproducten, zoals appels en varkensvlees. Voedselschandalen zoals in 2008, waarbij baby’s stierven omdat het chemische middel melamine was toegevoegd aan een partij melkpoeder, wil de Chinese regering voorkomen. De bevolking moet van de Chinese producten op aan kunnen, al was het maar om onrust te voorkomen.
Daarom richten vooral de grote bedrijven zich op ketencontrole. Zij specialiseren zich in bepaalde producten en willen de kwaliteit van hun producten op een hoger plan brengen. Tegelijkertijd verandert het dieet in China. Waar voorheen vooral groente en rijst werd gegeten, neemt de consumptie van vlees en zuivel toe. Jonge Chinezen groeien nu op met een breder aanbod. Naar verwachting neemt de consumptie van zuivel en vlees de komende tientallen jaren flink toe.