Meer tomaten met minder energie

‘Tijdens het WK Voetbal is er veel vraag naar oranje tomaten’, geeft Arjan Kouwenhoven van adviesbureau Formflex als voorbeeld. ‘Daar kunnen we dan naar wens op inspelen’, voegt Joël van Staalduinen van Inno-Agro toe.
De twee adviesbureaus zijn bij de experimentele teelt betrokken, evenals onder andere Groen Agro Control, Wageningen UR en Priva. Trostomatenkwekerij Triomaas in ’s-Gravenzande en telersvereniging Prominent in De Lier leveren ook een bijdrage aan de innovatieve teeltwijze in de Demokwekerij.
‘Het Futagrow-concept rust op drie pijlers’, betoogt Kouwenhoven. ‘Dat zijn marketing, aandacht voor arbeidsomstandigheden en duurzaamheid. Vraaggestuurde teelt is vanuit marketingperspectief gunstig, maar op de andere twee gebieden hebben we ook tal van voordelen bereikt.’
Zo groeien de tomaten in teeltgoten zonder substraat. Een gebalanceerde aanvoer van voedingsstoffen in water zorgt ervoor dat het biologische evenwicht in de planten zo goed mogelijk in stand blijft. ‘We stemmen de vegetatieve en generatieve groei, dat wil zeggen bladvorming en vruchtvorming, zo op elkaar af dat het de smaak van de tomaten ten goede komt’, legt Kouwenhoven uit. ‘Bovendien hoeven we door onze korte teelt niet bang te zijn dat we de planten uitputten.’
‘We kunnen het drainwater van minuut tot minuut analyseren en vullen aan wat eruit is gegaan’, vult Van Staalduinen aan.

Vlakke productie

Een kweekbedrijf kweekt de planten voor het Futagrow-systeem op in een kokosplug. Na acht weken komen ze naar de Demokwekerij. Tussen eerder beplante goten bevinden zich lege goten. Daarop worden de nieuwe planten geplaatst. In de andere goot zijn planten met acht tot negen trossen tot bloei gekomen, en zijn de eerste trossen oogstrijp. Na de oogst worden de vezels van deze planten gebruikt voor verdere verwerking in kartonindustrie. In de vrijkomende goten komen vervolgens opnieuw jonge planten, nadat de overgebleven planten weer acht tot negen trossen hebben gevormd.
‘In de praktijk zou je de kas in acht vakken kunnen verdelen, zodat je iedere week in één vak planten kunnen verwisselen. Op die manier halen we 50 trossen in 5,5 teelten per jaar’, legt Kouwenhoven uit. ‘Jaarrond kunnen we zo een bijna vlakke productie halen’, vult Van Staalduinen aan.
In het Futagrow-concept ontstaat geen seizoenspiek en blijft de werkgelegenheid over het jaar heen gelijk. In een Futagrow-kas zijn veel werkzaamheden gemakkelijker uit te voeren dan in een traditionele tomatenkas door de in hoogte verstelbare goten. De temperatuur in de kas is lager dan gebruikelijk, wat een prettiger werktemperatuur oplevert.
Planten verdampen vocht om te zorgen voor transport van water en meststoffen. Om het teveel aan vocht kwijt te raken is het nodig om de kas te ontluchten en vervolgens weer te verwarmen. Door in het Futagrow-systeem de elektrische geleidbaarheid (EC) in het voedingswater ‘s nachts te verhogen verdampen de planten mogelijk minder vocht.

Te veel licht

In de traditionele tomatenteelt hangen goten 1,60 meter uit elkaar. Doordat jonge planten de tussenruimte niet altijd nodig hebben, valt aan het begin van de groei te veel licht op de grond. Futagrow zorgt dat de planten zo’n 95 procent van het licht kunnen gebruiken. Omdat de goten met oude en jonge planten elkaar afwisselen, is de afstand tussen de goten kleiner. Daarnaast kunnen de goten om en om hoger en lager hangen om ze optimaal af te stellen op de lichtbehoefte van oude en jonge planten.
‘Voor de jury was die verbeterde lichtbenutting één van de redenen voor de prijs’, zegt Kouwenhoven. ‘Ze noemden het een echte innovatie.’
‘De traditionele efficiëntie is al heel hoog, en wij halen hiermee nog 20 procent meer productie’, beaamt Van Staalduinen. De initiatiefnemers zoeken nog naar meer energiebesparende maatregelen, bijvoorbeeld door alternatieve belichtingsmethoden te gebruiken.

Opschalen in stapjes

Het gebruik van een kokosplug, het achterwege laten van substraat en het hergebruik van de tomatenstengels zijn bewuste keuzes geweest van de initiatiefnemers. ‘We wilden een plug die biologisch afbreekbaar en composteerbaar is. Een substraatleverancier heeft ons op het juiste spoor gezet’, kijkt Kouwenhoven terug.
‘Bij de productie van steenwol is veel aardgas nodig en folie als omhulling. Wij willen de vezels uit de stengels gebruiken als grondstof voor kartonnen dozen om daarin bijvoorbeeld de tomaten te verpakken. Maar daarvoor moeten we eerst opschalen.’
Omdat de tomatenmarkt onder druk staat, zijn telers huiverig om te investeren in het Futagrow-systeem. Van Staalduinen vraagt zich af of dat terecht is. ‘Ik heb berekeningen gemaakt waaruit blijkt dat het zelfs met het huidige prijspeil aantrekkelijk is om over te stappen op het Futagrow-concept. Doordat we energie en grondstoffen efficiënter gebruiken, een hogere opbrengst halen en naar vraag kunnen produceren is de terugverdientijd beperkt.’
‘Maar uit ervaring weten we dat opschalen in stapjes moet gebeuren om te voorkomen dat je zaken over het hoofd ziet’, voegt Kouwenhoven daaraan toe.