Hygiëne vraagt om aandacht bij keizersnede koeien

Tussen maart 2021 en mei 2024 voerde VetPartners in het Verenigd Koninkrijk een grootschalige evaluatie uit van keizersneden bij koeien. Het doel was om meer inzicht te krijgen in hoe de ingrepen worden uitgevoerd, welke medicijnen worden gebruikt en wat de uitkomsten zijn voor koe en kalf.

In totaal werden 631 keizersneden op 461 bedrijven geregistreerd door 126 dierenartsen. Van 353 van deze gevallen zijn ook gegevens na zestig dagen bekend, bijvoorbeeld over eventuele complicaties en of koe en kalf het geboorteproces hebben overleefd.

Complicaties

Dierenartsen vulden na iedere keizersnede een korte onlinevragenlijst in. Daarbij werden gegevens verzameld zoals datum, boerderij, methode van opereren en gebruikte medicijnen. Na zestig dagen werd opnieuw contact opgenomen met de dierenarts om te vragen of de koe nog leefde en of er complicaties waren opgetreden.

In 2022 werd na een eerste evaluatie de enquête aangevuld met vragen over onder meer de reden van de keizersnede en het gebruik van medicijnen.

Van de koeien was 77 procent van een vleesras en 23 procent van een melkras. De meeste dieren waren tussen de twee en drie jaar oud. In 62 procent van de gevallen was het kalf te groot om op een natuurlijke manier geboren te worden. Bij 14 procent ging het om een verkeerde ligging van het kalf in de baarmoeder en bij 6 procent om belemmeringen in het geboortekanaal, zo registreerden de dierenartsen.

Opvallend is dat de overlevingskans bij een te zwaar kalf met 87 procent groter is dan wanneer het kalf verkeerd gedraaid ligt (73 procent). Mede doordat dit eerste vaker voorkomt bij vleesrassen, is de overlevingskans onder vleesrunderen met 89 procent iets hoger dan de 83 procent bij melkkoeien.

Bredere lichaamsbouw

De hogere overlevingskans komt mogelijk ook doordat vleesrunderen robuuster zijn en een bredere lichaamsbouw hebben. Op basis van alle keizersneden leefde 71 procent van de kalveren na zeven dagen. Dat is hoog volgens de onderzoekers.

Ongeveer driekwart van de kalveren was levend bij vertrek van de dierenarts. Als een kalf dood werd geboren, was het in de meeste gevallen kort daarvoor gestorven. Na een week was 71 procent van de kalveren nog in leven. Koeien waarvan het kalf levend werd geboren, hadden zelf ook een hogere overlevingskans en minder complicaties.

Van de doodgeboren kalveren was 77 procent kort voor de geboorte overleden. Bij kalveren die al langer dood waren, kregen de moeders vaker problemen met complicaties: bij 43 procent van alle geboortes. Bij kalveren die vlak voor de geboorte stierven, was dit 21 procent en bij levend geboren kalveren 17 procent.

Invloed operatieduur beperkt

De operatieduur heeft slechts een beperkte invloed op het aantal complicaties. 57 procent van de ingrepen duurde minder dan een uur. Bij 17 procent hiervan ontstonden complicaties. Dit was 22 procent bij de keizersneden waarvoor meer dan een uur werd uitgetrokken.

Over alle keizersneden genomen, was er bij 20 procent sprake van een of meer complicaties na de operatie. 'Dit is redelijk laag en goed nieuws', concluderen de onderzoekers. In 13 procent van alle keizersneden ging het om wondinfecties. Bij 5 procent bleef een deel van de nageboorte achter in de baarmoeder.

Bij 3 procent van de koeien ontstond een baarmoederontsteking. Dit betrof zes van de 197 in dit kader geregistreerde keizersneden. Bij de helft hiervan was er ook sprake van het achterblijven van een deel van de nageboorte.

Antibiotica

Opvallend is dat bij de keizersneden waarbij plaatselijk antibiotica zijn toegediend, meer complicaties optraden. In 35 procent van de geregistreerde gevallen was dit het geval. Bij keizersneden waarbij dit niet is toegepast, was dat 17 procent.

Daarbij kwam naar voren dat van de dieren die plaatselijk antibiotica kregen toegediend, 84 procent na zestig dagen nog leefde, terwijl dit bij de niet-behandelde dieren 88 procent was. In het onderzoek is niet vermeld wat de reden voor het antibioticagebruik was. Dierenartsen zetten deze niet zomaar in. Er is dan sprake van een noodzaak, waardoor de kans op complicaties in die gevallen groter is.

In het vervolgonderzoek wordt ook verder ingezoomd op het antibioticagebruik en rasverschillen. Verder wordt gekeken naar het effect van verschillende ontstekingsremmers. Deze worden vrijwel altijd ingezet en dragen bij aan een betere gezondheid van koe en kalf, stellen de onderzoekers.