Bedrijfsspecifieke normen en gebiedsgericht beleid moeten stikstof aanpakken

Dat is de kernboodschap van de discussienotitie 'Nederland van het stikstofslot, een juridisch houdbare oplossing uit de praktijk'. Namens het programmamanagementteam van de Praktijkaanpak Emissiearme Veehouderij presenteerde Harm Borgers dat rapport dinsdag tijdens het symposium 'Praktische emissiereductie in de veehouderij' in Den Bosch. Hij overhandigde het eerste exemplaar van de notitie aan Marjoos van den Berg van provincie Gelderland.

Volgens Borgers, die is verbonden aan adviesbureau KokxDeVoogd, moeten er fundamentele keuzes worden gemaakt. 'Als we blijven doen wat we deden, lopen we vast – juridisch en maatschappelijk. We hebben gekeken naar wat er wel werkt, samen met boeren, wetenschappers en beleidsmakers. Dat komt neer op regie geven aan de boer en keuzes maken in het gebied.'

Afrekenbare norm

De notitie benoemt één duidelijke en meetbare norm per bedrijf als essentieel. Deze moet zijn gebaseerd op het daadwerkelijke effect op natuur, water en klimaat. 'Boeren moeten weten waar ze aan toe zijn. Een heldere, afrekenbare norm geeft zekerheid én stimuleert innovatie. Dat is het fundament voor het bestaansrecht voor hun activiteiten. De boer is in control', stelt de juridisch adviseur.

Dit betekent dat hij objectief en controleerbaar moet voldoen aan duidelijk omschreven Kritische Prestatie-Indicatoren (KPI's). De boer krijgt de vrijheid om op maat te werken, zodat hij aantoonbaar onder een vooraf vastgesteld emissieplafond blijft. En mocht hij hierdoor ergens méér uitstoten, dan kan hij dat compenseren door elders minder te veroorzaken, oftewel interne saldering.

Volgens de iniatiefnemers van dit rapport kunnen boeren zelfs samenwerken en de emissies als een collectief beheersen, via externe saldering, waarbij gezamenlijk een collectief plafond wordt nageleefd.

Bestuurlijk niveau

De tweede sleutel in de notitie richt zich op bestuurlijk niveau. Provincies en gemeenten moeten het voortouw nemen bij het toewijzen van stikstofruimte op gebiedsniveau. 'Zonder gebiedsgerichte keuzes blijven we hangen in losse vergunningen. Dan weten boeren niet of ze erbij passen. Je moet eerst het speelveld tekenen, voordat je de spelregels kunt toepassen', stelt Borgers.

Hierdoor weten ondernemers ook wat zijn speelruimte is. De provincie heeft de cruciale taak en bevoegdheid om een evenwicht te bewaken tussen alle functies in een gebied en te zorgen voor een rechtvaardige toedeling van 'milieugebruiksruimte'.
De provincie moet duidelijkheid scheppen over waar welke landbouw wel of niet kan en hoe een verdienmodel volgt, zoals Johan Remkes al adviseerde in 2022

Daarbij moet de beschikbare milieugebruiksruimte worden vastgesteld aan de hand van de instandhoudingsdoelstellingen en de actuele ecologische staat van Natura 2000-gebieden. De provincie dient vervolgens verantwoordelijk te zijn voor zowel de besluitvorming als de uitvoering van de benodigde herstelmaatregelen. Dit wordt gezien als een cruciale voorwaarde om verdere achteruitgang te voorkomen en herstel te realiseren.

Innovatie

Naast deze juridische en beleidsmatige pijlers benadrukt Borgers het belang van innovatie. Denk aan nauwkeurige meetsystemen, precisielandbouw, salderingsmogelijkheden, samenwerking in de keten en het stroomlijnen van wetgeving. 'Alleen door al deze elementen te verbinden, kan het stikstofbeleid effectief en rechtvaardig worden uitgevoerd', benadrukt hij.

Opvallend was ook zijn verwijzing naar de actiegroep Mobilisation for the Environment (MOB). 'Ze hebben de deur opengezet door te stellen dat ze willen spreken over een oplossing voor de Natura 2000-gebieden.'

Van den Berg, die de notitie in ontvangst nam namens provincie Gelderland, laat weten de inhoud van de notitie door te zullen spelen naar andere provincies en gemeenten. 'Het is aan de provincies om hier, in samenwerking met de gemeenten, werk van te maken. Daar doe ik graag aan mee.'