Innovatie in glastuinbouw begint bij nieuwe standaard voor de Nederlandse kas

Avag is de branchevereniging voor kassenbouwers en telt ongeveer tachtig leden. Daar zitten tegenwoordig niet alleen kassenbouwers bij, maar ook installateurs van verwarming, belichting en andere systemen. Annie van de Riet is voorzitter van het bestuur.

Gevraagd naar het beheer van data en het bepalen van de standaard, begint Van de Riet met de korte geschiedenis van Avag. 'In de jaren tachtig waren er veel stormen die grote schade aanrichtten in het Westland. Veel kassen waren verzekerd. Daardoor begrepen zowel verzekeraars als kassenbouwers dat er regels nodig waren voor het bouwen van stormbestendige kassen.'

In Avag zijn alleen de kassenbouwers verenigd. 'Samen met de verzekeraars hebben zij met onzoeksinstelling TNO het constructieberekeningsprogramma Casta ontwikkeld. Dat wordt inmiddels wereldwijd gebruikt als standaard voor de kassenbouw. De licenties voor Casta worden uitgegeven door Hortivation, een stichting die door Avag is opgericht', licht Van de Riet toe.

Het is bijzonder, omdat bedrijven buiten de samenwerking van Avag onderling concurreren op de markt. Ze concurreren op uitvoering en vernieuwing, maar nooit op de kwaliteitsstandaarden die met Casta berekend worden. Van de Riet: 'Wist je dat 80 procent van de glazen kassen in de wereld door Nederlandse kassenbouwers wordt gebouwd? En altijd volgens de Casta-normen, want die zijn inmiddels uit te rekenen voor verschillende landen en de omstandigheden daar.'

Om het vertrouwen in de afgesproken standaarden te bereiken, is veel overleg nodig. En omdat de technieken veranderen, moeten ook steeds opnieuw standaarden worden vastgesteld. 'Wij werken aan een soort begrippenlijst waarmee we definiëren wat bijvoorbeeld een tralie en de poothoogte is', aldus de Avag-voorzitter.

Maar ook de opbouw van databestanden wordt beschreven. 'Data uitwisselen is belangrijk om de installaties in de kas optimaal te laten functioneren. Daarom is het een voorwaarde dat databestanden op dezelfde manier zijn opgebouwd', licht Van de Riet toe.

Inmiddels is er ook software ontwikkeld om de milieu-effecten te berekenen. Van de Riet: 'Hortivation heeft samen met TNO en het bedrijfsleven het rekenprogramma Siom ontwikkeld. Dit simulatieprogramma kan voor elke locatie in de wereld een duurzaam tuinbouwproductiesysteem ontwerpen. Denk aan kastypes, scherming, koeling, et cetera. Het programma laat zien hoeveel energie en water nodig is voor een bepaalde opbrengst van bijvoorbeeld tomaten.'

Door aan de knoppen van dit berekeningsprogramma te draaien, kunnen ontwerpers kiezen voor een kas die het minste water verbruikt per kilo droge stof, wat voor warme, droge landen actueel is, legt Van de Riet uit. 'Maar daar waar energie duur is en bijdraagt aan een hoge ecologische voetafdruk kun je kiezen voor de meest energiezuinige kas.' Hierbij vermeldt de voorzitter wel dat de kas en installaties uiteindelijk maar een geringe impact hebben op de voetafdruk. Het gewas en de teelt zijn bepalender.

Van de Riet pleit ook voor gezamenlijke standaarden, zoals voor tray- en potmaten. 'Er gaat nu te veel tijd en capaciteit verloren voor al die specificaties. Het zou innovaties bevorderen als er minder maten zouden zijn. De veilingen en afzetorganisaties zijn de aangewezen partijen om dit te bevorderen.'

Hoe het wel kan, laten drie grote elektra-installateurs en drie grote producenten van ledlampen zien. Gezamenlijk, verenigd in Hortivation, hebben zij een standaard gezet voor ledverlichting. Dit Horti Lighting Protocol geeft een norm voor de juiste installatie en toepassing van ledverlichting.

Eigen kwaliteitssysteem

In de bouwwereld voor woningen en kantoren worden kwaliteitszorgsystemen als ISO 9000 en ISO 9001 toegepast. De tuinbouwtechniek vertaalt dit naar een eigen systeem: HortiQ. Bedrijven laten zich bij Kiwa certificeren en laten zo zien dat zij kwaliteit hoog in het vaandel hebben staan en bereid zijn zich hierop te laten controleren.

Grote financiers en verzekeraars zijn blij met de initiatieven vanuit de sector. Overheden als de Omgevingsdienst willen minder controles uitvoeren bij tuinders die een onderhoudscontract hebben met een HortiQ-gecertificeerd bedrijf.

Belangrijker dan de wettelijke voorschriften is de reputatie van aannemers en installateurs. De wereld is klein en slechte prestaties kunnen leiden tot claims en reputatieschade. Bovendien wil iedere leverancier beter zijn dan concurrenten. 'Het is een gezonde competitie die soms zelfs samenwerking stimuleert', ziet Van de Riet.

Buitenlandse bedrijven maken inhaalslag

Toch maakt de Avag-voorzitter zich zorgen. 'Het lijkt alsof in Nederland een soort afkeer voor innovatie is ontstaan. Ik merk dat buitenlandse bedrijven, misschien vanuit een achterstandspositie, innovaties eerder oppakken. Enerzijds kan dat komen door regeldruk, anderzijds door het gevoel dat wij toch al vooroplopen.'

Voorzitter Van de Riet wil daarom aandacht blijven vragen voor Dutch Diamond: 'Dit is het unieke ecosys–teem met onderzoek, onderwijs, overheid en ondernemers. Zowel de overheid als de sector moet aandacht en budget vrijmaken voor dit samenwerkingsmodel.'

Branchevereniging Avag als paraplu voor drie stichtingen

Avag staat voor Algemene Vereniging van Aannemers en Installateurs in de Glastuinbouw. Verschillende activiteiten van deze Nederlandse branchevereniging zijn inmiddels ondergebracht in drie aparte stichtingen. Avag voert echter nog steeds de regie over deze stichtingen.

De eerste is Hortivation, waarin berekeningsprogramma Casta is ondergebracht. Hierdoor kunnen ook buitenlandse kassenbouwers, tegen een vergoeding, gebruikmaken van de normen en eisen die wereldwijd door de sector zijn vastgesteld. Hortivation is opgericht om innovaties te stimuleren. De stichting initieert onderzoek dat met subsidies kan worden uitgevoerd. De activiteiten en aansturing komen grotendeels overeen met die van Avag. De splitsing maakt het mogelijk voor specifieke projecten subsidie aan te vragen.

Speciale verzekeringsdekking

De tweede stichting is HortiQ, die een eigen kwaliteitssysteem voor de sector heeft ontwikkeld. Kiwa heeft inmiddels 36 bedrijven volgens dit systeem geaudit. HortiQ werkt samen met verzekeraar Hagelunie, waardoor zowel de bouw als het gebruik van de kas onder een speciale verzekeringsdekking kunnen vallen. Dit weerspiegelt de oorspronkelijke reden voor het oprichten van Avag: een standaard in de kassenbouw, zodat zowel de ondernemer als de verzekeraar verzekerd is van een deugdelijke kas.

De derde stichting is Dutch Greenhouse Delta, een platform dat het Nederlandse tuinbouwcluster in het buitenland promoot via marketingcampagnes in onder andere China, India, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Nederlandse kassenbouwers en installateurs realiseren meer dan 80 procent van alle glazen kassen wereldwijd, vooral dankzij de hoge kwaliteitsstandaard.