'Bestaansrecht creëren in door hybriden gedomineerde markt'

Na tientallen jaren van fusies domineren multinationals de wereldwijde zadenmarkt. Volgens directeur Jan Bulthuis van biologisch zaadbedrijf De Zaderij in Emmeloord leiden die fusies tot het sterk terugbrengen van de genetische diversiteit in landbouwzaden. 'Ze houden minder rassen aan. In feite zijn de grote bedrijven met onze zaden gaan spelen. Voor telers is het niet meer mogelijk de F1-hybriden te vermeerderen of te veredelen.'

Bulthuis laat de werklocatie zien. Op beperkte vierkante meters bewaren en verpakken de medewerkers hobbyzakjes met zaadvaste rassen. Ze willen hier graag een professionaliseringsslag in maken. 'Er waren her en der wel wat bedrijfjes of idealisten bezig met dit type gewassen, maar het ontbrak vaak aan een goede presentatie en communicatie. En daarmee aan het bereiken van een grotere klantenkring. Dat willen we bij De Zaderij beter doen.'

Met financiële steun van goede doelen als Stichting Doen en Rabo Foundation werkt het team aan aantrekkelijke zakjes met een mooi aquarel van het gewas, een kleurige catalogus en een fraaie website. Bulthuis: 'Een klant reageerde laatst dat het ontvangen pakketje wel een cadeautje leek. Ik denk dat dit bijdraagt aan het succes.'

Hobbytuinders

Hoewel de buitenkant belangrijk is, gaat het uiteindelijk om de intrinsieke waarde van het assortiment. De focus ligt nu nog op hobbytuinders, maar zal later verschuiven naar de professionele markt. 'We zien dat boeren meer bezig zijn met zaadvaste rassen, maar wij kunnen ze nog niet genoeg zaden leveren. Samen met Stichting Zaadgoed en Caring Farmers worden al wel cursussen gegeven over werken en veredelen met de rassen', licht Bulthuis toe.

Traditioneel veredelen is volgens de directeur niet moeilijk. Telers kunnen zelf selecties maken van de sterkste planten, vermeerderen en oogsten. Schonen en bewaren onder de juiste omstandigheden is goed te doen voor boeren en tuinders en voor amateurtelers.

In een tijd waarin veel oude rassen uitsterven door het verdwijnen van de mensen die ze in stand hielden, heeft De Zaderij oproepen gedaan om bijzondere groenten op te sturen. Dat leverde uitgangsmateriaal op om mee verder te gaan. Ook kon het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland bijzondere zaden aanbieden.

Juist het levend houden van rassen binnen de gewone teelt ziet Bulthuis wel zitten. 'Wij zijn een levende zaadbank. Ik ben niet overtuigd dat alles wat over honderd jaar uit de zaadkluis op Spitsbergen komt nog wil kiemen. Het klimaat verandert in die jaren immers ook. Daarbij werd een zaadbank in Oekraïne onlangs gebombardeerd. Dan is het er opeens niet meer.'

De originele groenten van zaadvaste rassen smaken volgens Bulthuis beter: 'Ik geloof dat onze soorten voedzamer en lekkerder zijn. Zo zit er meer bitter in onze spruiten en de boerenkool smaakt echt naar boerenkool. Er zijn wereldwijd ook onderzoeken die stellen dat de groenten die onze grootouders aten beter en gezonder waren. F1-hybriden zijn geselecteerd op snelle groei en uniformiteit. Dat is met zaadvaste rassen niet altijd het geval.'

Sommige rassen zijn ook echt oud, vervolgt de directeur: 'Denk aan Het wonder van Scheemda, een bijzonder lekker erwtje, dat bijna was verdwenen. Een boer uit Loppersum vermeerderde het tot een paar hectares. Hij deed zelfs mee aan het wereldkampioenschap snertkoken met deze erwt. Ons bestaansrecht is storytelling. We zijn hard bezig om lading te geven aan het begrip zaadvaste rassen, die op de klassieke manier zijn ontstaan door kruisen en selecteren. Het uitleggen van dat begrip is een kunst. Jonge mensen zijn scherp. De slagzin mag niet te lang zijn.'

Biodiversiteitsprobleem

'De wereld heeft een biodiversiteitsprobleem', vindt Bulthuis. Hoe De Zaderij daar in toenemende mate een ommekeer in kan forceren is een puzzel. 'We kunnen niet alle zadenruilbeurzen bemensen met onze kleine groep medewerkers. Daarom proberen we via influencers en schrijvers het publiek te bereiken. We worden gewaardeerd door voedingskundigen en moestuinexperts.'

Bulthuis toont ook een boek en voedingskalender, die ze in de webshop verkopen. Zo zoeken ze een vaste groep aanhangers en klanten. 'De groei zit er echt in. We zijn voortdurend op zoek naar verkooppunten. Gek genoeg liggen we niet in de grote tuinwinkelketens. Een misser, denk ik. Met de zakjes van discountsupermarkten kunnen we niet concurreren. Maar qua product kunnen we dat wel, vanwege onze exclusiviteit, kwaliteit en kiemkracht.'