Melkveehouder Van den Bosch:'Elk jaar kalf niet meer van deze tijd'

'De helft van je dagelijkse werk als melkveehouder heeft te maken met het feit dat koeien afkalven', zegt Mathé van den Bosch. 'Denk aan tochtigheidswaarneming, vruchtbaarheidscontrole, droogzetten, verplaatsen van dieren, kalfkoeien, verzorgen van pasgeboren kalveren en reinigen van kalverboxjes.'

Voor hem is het niet meer van deze tijd dat koeien nog elk jaar afkalven. Het mag gerust een beetje minder. Een tussenkalftijd van 365 dagen liet hij los, bij hem ligt het gemiddelde nu op 430 dagen. 'Elk jaar een kalf is achterhaald. Die vuistregel gaat al vijftig jaar mee. Destijds was het belangrijk om koeien elk voorjaar te laten kalven, maar geldt dat nu nog?'

De veehouder draait mee in het project 'Duurmelken', begeleid door Wageningen University & Research. Duurmelken is niets anders dan het uitstellen van het inseminatietijdstip. Sinds twee jaar insemineert Van den Bosch zijn 320 melkkoeien op circa 100 dagen na afkalven, afhankelijk van de productie en leeftijd van het dier. Het scheelt hem op jaarbasis grofweg zestig kalfkoeien.

Afkalven geeft risico's

Streven naar een korte tussenkalftijd is volgens de veehouder tegenstrijdig en onnatuurlijk. Hij vergelijkt het met keihard gas geven na een stoplicht om vervolgens weer vol op de rem te trappen bij de volgende kruising. 'Je doet hard je best om een koe op tijd met kalf te krijgen, maar vervolgens moet je haar voor de droogstand weer flink afremmen omdat ze nog te veel melk geeft.'

Hij vraagt zich af of het gezond is om koeien bij een dagproductie van 25 tot 30 liter melk droog te zetten. 'Vaak krijgen ze dan een sober rantsoen. Moeten we dat nog willen? Zouden we ze niet meer tijd en rust moeten gunnen?'
Wanneer koeien in hun leven minder vaak afkalven, is dat gunstig voor hun gestel en worden ze ouder. Ook kan het bijdragen aan lagere diergezondheidskosten. De start van een nieuwe lactatie is doorgaans namelijk een risicovolle periode, waarbij een negatieve energiebalans, (slepende) melkziekte en andere gezondheidsproblemen op de loer liggen.

Jaarlijks heeft de West-Brabander zestig kalveren minder. Geen probleem vindt hij, want ze dragen weinig bij aan het bedrijfsrendement. Ook al insemineert hij vaak met Belgische Blauwen, de kalverprijzen zijn te laag om de gemaakte kosten te vergoeden. 'In maatschappelijke discussies worden kalveren bovendien het 'afvalproduct' van de melkveehouderij genoemd. Ook dat is voor mij een trigger om te duurmelken, ik wil daarin meebewegen.'

Dagproductie

De aanpak van Van den Bosch is eenvoudig. Hij insemineert zijn koeien doorgaans pas op 100 dagen lactatie. Heeft een koe voor die tijd een dagproductie van 40 liter melk of minder, dan insemineert hij haar eerder. Bij een vaars ligt die grens op een dagproductie van 30 liter melk of minder.

Het valt hem op dat zijn koeien behoorlijk persistent zijn. De prikkel van het afkalven hebben ze blijkbaar niet nodig. De vaarzen zijn het meest persistent. 'Dat zie je pas als je er goed op gaat letten. Sommigen insemineer ik pas op 120 dagen en bij het droogzetten zijn ze nog even productief als op het moment van inseminatie.'

Het gros van zijn koeien, 60 tot 70 procent, wordt later dan 100 dagen geïnsemineerd. Een bijkomend voordeel is dat koeien veel sneller drachtig worden. 'We gebruiken ongeveer 20 procent minder rietjes.'

Kritiek

Toch is er ook kritiek op duurmelken. Zo zou de totale melkproductie lager zijn, omdat je de piek die na afkalven komt, minder vaak krijgt. Uit diverse studies blijkt een korte tussenkalftijd het hoogste rendement te geven, vanwege die hogere melkgift. De veehouder zegt inderdaad dat de melkproductie op bedrijfsniveau iets is gedaald. Twee jaar geleden lag het rollend jaar gemiddelde op 9.880 kilo per koe, nu is dat 9.610 kilo. 'Maar anderzijds zorgt dit wel dat ik nu in een lagere fosfaatklasse zit. Bovendien is de melk dikker, wat me een hogere melkprijs oplevert.'

Wat de werkelijke impact op de melkproductie en het rendement is, wordt momenteel doorgerekend in het project Duurmelken. Van den Bosch is enthousiast en waardeert het arbeidsgemak. Het werk rondom afkalven komt altijd ongepland en vaak op lastige momenten. Uiteindelijk gaat dat van je privétijd af. 'Ik zeg niet dat duurmelken voor iedereen interessant is. Maar voor mij werkt het goed en waarschijnlijk ook op veel andere bedrijven waar arbeid een beperkte en betaalde factor is.'