De Smallekamp in Nunspeet legt zich toe op notenbomen

Zo'n 25 jaar geleden begon Ton Friesen in zijn tuin met het kweken van vruchtbomen. In 2006 was deze hobby zover uitgegroeid dat hij besloot daar zijn werk van te maken. Samen met Cees Barneveld richtte hij in 2006 een vof op. Kwekerij De Smallekamp in Nunspeet is gespecialiseerd in de teelt van bijzondere vruchtbomen, vooral notenbomen, en heeft daarnaast een voedselbostuin.

'We begonnen op maisland met 600 kuub puin erop. We wilden bomen kweken die iets op zouden brengen en zo begonnen we met het enten van walnoten. In het begin ging dat niet goed, maar je leert van je fouten en nu hebben we 160 soorten walnoten in ons assortiment, zowel sier- als vruchtrassen.'

Behoud genetisch materiaal

Een van de doelstellingen van de eigenaren is te voorkomen dat bijzondere bomen en heesters uit het landschap verdwijnen. Friesen vindt het een zorgelijke ontwikkeling dat steeds meer universiteiten hun arboreta, bomentuinen, afstoten en heeft er niet alle vertrouwen in dat het genetisch materiaal in zaadbanken behouden zal blijven. Om een bijdrage te leveren aan de instandhouding, staat bij alle rassen en soorten op De Smallekamp een bordje met daarop de naam. Een bijzondere soort is bijvoorbeeld de Juglans ailantifolia of Japanse hartnoot, waaraan de hartvormige vruchten in trossen groeien.

De kwekerij is zich in de loop van de tijd gaan toeleggen op het kweken van zoveel mogelijk bomen uit de Juglandaceaefamilie, waartoe naast de walnoot de pecan- en de hickorynoot behoren, evenals de kruising daartussen, de hicannoot. Van de Carya (pecannoot) is de kwekerij met zestig soorten in het assortiment collectiehouder. Naast deze noten kweekt De Smallekamp verschillende geënte soorten Corylus (hazelnoot) en Castanea (eetbare kastanje).

Bijzondere vruchtbomen vermeerderen

Verder houdt de ondernemer zich bezig met het vermeerderen van bijzondere vruchtbomen als de Asimina (pawpaw), Diospyros (kaki) en ginkgo. 'Van de pawpaw hebben we dertig soorten. Het is zachtfruit dat deel uitmaakte van het voedsel van indianen in Amerika. Het heeft een fantastische smaak, ergens tussen banaan en ananas in. De pawpaw is geschikt voor verwerking in pulp en ijs en zowel de vrucht als de pit zou medicinale eigenschappen hebben.'

In de winter kan De Smallekamp maximaal vijf- tot zesduizend bomen enten. 'Die leveren we van januari tot april samen met plantgoed uit aan andere kwekers. De rest van het jaar leveren we aan particulieren, liefhebbers en verzamelaars.'

Uitwisseling van kennis

Voor het enten, dat in het algemeen op bestelling plaatsvindt, gebruikt Friesen een hotpipesysteem, waarmee hij de entplek verwarmt. Het slagingspercentage ligt tussen de 80 en 85 procent, mede dankzij het inmiddels opgebouwde vakmanschap tijdens de nabehandeling en de verdere opkweek. Voor het enten vindt uitwisseling van kennis en enthout plaats met drie collega's: Kwekerij Westhof in het Zeeuwse 's-Heer Abtskerke, Boomkwekerij De Acht Plagen in het Friese Sint Jacobiparochie en De Veredelde Walnoot in het Brabantse Ulicoten.

De bomen komen door heel Europa terecht en de vraag is groter dan het aanbod. 'Soms komen mensen vanuit München voor een boompje hierheen. Dat geeft wel aan dat we voorzien in een behoefte', zegt Friesen. Geënte bomen brengen al na vier jaar noten op, terwijl dat bij bomen die zijn opgekweekt uit zaailingen tien tot twaalf jaar duurt. Bovendien zijn geënte bomen kleiner en compacter. Bij het opkweken gebruiken de eigenaren uitsluitend organische meststoffen en biologische gewasbeschermingsmiddelen.

Plantaardige diëten

'De walnotenboom is een duurzame boom die een bijdrage kan leveren aan het tegengaan van de gronduitputting als gevolg van monoculturen', zegt de kweker. 'Door de aandacht voor meer plantaardige diëten hebben we nu de tijd mee.'

Met de voedselbostuin brengt De Smallekamp kringlooplandbouw in de praktijk. Naast notenbomen staan daar andere gewassen als bamboe, szechuanpeper, brandnetel, braam, Chinese moerbei en lisdodde. Een deel van de geoogste gewassen is bestemd voor restaurant Klavertje Vier in Vierhouten. Langs de randen staan houtwallen, op de grond liggen houtsnippers die vrijkomen op de kwekerij, bijen zorgen voor de bestuiving en mezen houden de eikenprocessierups weg. 'De balans tussen flora en fauna is terug: er groeien orchideeën en er zijn hier weer dassen, boommarters en allerlei vogels.'

Geen opvolger

Friesen (70) zou zijn taken graag overdragen aan een opvolger. Maar die heeft hij nog niet gevonden.